Baskıcı eğitim sisteminden, müstebit rejim ile devlet yapılanmasından, tek adamcı, yönetim biçiminden, baştan ayağa yasaklarla dolu darbeler anayasasından, adıl olmayan adalet ve yönetim sisteminden, hür, demokrat, şeffaf, sorgulayıcı olmayan kanunlardan bahsetmiyor!  

Bediüzzaman’a göre gerilik, fakirlik ve perişanlığın birinci sebebi, “istibdat, müstebit sistem, rejim, devlet yapılanmasıdır, “ilmî, siyasî, askerî” istibdattır: 

“İstibdat tahakkümdür, muâmele-i keyfiyedir, kuvvete istinad ile cebirdir, rey-i vâhiddir, sû-i istimâlâta gâyet müsâit bir zemindir, zulmün temelidir, insâniyetin mâhisidir. Sefâlet derelerinin esfel-i sâfilînine insanı tekerlendiren ve âlem-i İslâmiyeti zillet ve sefâlete düşürttüren ve ağrâz ve husûmeti uyandıran ve İslâmiyeti zehirlendiren, hattâ herşeye sirâyet ile zehrini atan, o derece ihtilâfâtı beyne’l-İslâm îkâ edip, Mûtezile, Cebriye, Mürcie gibi dalâlet fırkalarını tevlid eden, istibdattır. Evet, taklidin pederi ve istibdâd-ı siyâsînin veledi olan istibdâd-ı ilmîdir ki, Cebriye, Râfıziye, Mûtezile gibi İslâmiyeti müşevveş eden fırkaları tevlid etmiştir.” (ESDE, Münâzarât, Yeni Tanzim, s. 159-160)   

“Ya bendensin veya hainsin” anlayışı-daha doğrusu anlayışsızlığı-hakimdir. İşler, emanetler, kararlar ehline değil, tek kişiye, cumhurbaşkanı kararına verilmiştir.  

Suistimalat zemini, yani, yolsuzluk, hırsızlık ve rüşvetler gırla gider. Zulümler, haksızlıklar, adaletsizliklerin de temeli ilmî, idarî, siyasî, askerî istibdatlardır. İnsanlığı sefil ederek mahvetmiş, İslâm âlemini de zehirlemiş.  

İkincisi ise: “Ben zannederim ki, bu milletin perişaniyetine, fazla cehaletten ziyade, nur-u kalb (kalbin nuru, aydınlığı) ile müterafık (arkadaş, refekat ile beraber) olmayan fazla zekâvet-i betrâ (çok aşırı, faydası olmayan zekâ) tesir etmiştir. Bence en müthiş maraz asabîliktir (öfke, asabiyet, aşırı duygusal) Zira herşeyi haddinden geçirmekle aksülâmel yaptırır. 

Yani, kullanılmayan, kullandırılmayan, inkişafına müsaade edilmeyen, prangalar vurulan fazla zekâvet-i betrâ”dır.