Peygamber Efendimizin (asm) “Cebrail bana komşuya iyilik etmeyi tavsiye edip durdu. Neredeyse komşuyu komşuya mirasçı kılacak sandım.”1 dediği kadar yüksek yoğunluklu mu, yoksa zar zor selâm verecek kadar düşük yoğunluklu mu?

Kimler komşu sayılır? Hz. Ali’den (ra) gelen rivayete göre, “Birbirlerinin sesini duyacak kadar yakın olan kimseler komşu” sayılır. Hz. Aişe (ra) evin her cephesinden kırkar hanenin komşuluk hakkı bulunduğunu söyler. Kur’ân’da komşular “yakın komşu ve uzak komşu” diye iki grupta ele alınmıştır.2

Atalarımız “Ev alma, komşu al!” demişlerdir. Zira, komşu, komşunun külüne muhtaç! Bazen komşu, akrabalardan daha da iç içe olduğumuz kimsedir.

Komşuluk hakları, İslâmda önemli bir yer tutar. Komşuluk hakkı nedir?

-Biribirinin mal, can ve namuslarını korumaları,

-Daima hüsn-ü zan ve iyilik etmeleri, hediyeleşmeleri,

-Dayanışma içine girmeleri, şeklinde özetlenebilir.

Müslim, gayr-i müslim, kim, hangi inanç, hangi milletten olursa olsun bu haklar geçerlidir. 

Peygamber Efendimiz (asm), üzerimizdeki haklarına göre komşuları üçe ayırmıştır:

1- Bir hakkı olan komşular: Müşrikler gibi ki, bunların sadece komşuluk hakkı vardır.

2- İki hakkı olan komşular: Müslümanlar gibi ki, bunların hem komşuluk, hem de din kardeşliği hakkı vardır.

3- Üç hakkı olan komşular: Akraba olan Müslümanlar gibi ki, bunların hem komşuluk, hem din kardeşliği, hem de akrabalık hakkı vardır.3 Bir Yahudi, Hıristiyan veya Ermeni, Rum, Alman, İngiliz komşumuza nasıl bakarız?

Selâm vermekten bile imtina ettiğimiz Müslüman komşuya, Peygamber Efendimiz (asm) Yahudi komşusuna bakınız ne verdi: Abdullah İbni Amr İbni As bir koyun kestirmişti. Hizmetçisine:

“Yahudi komşumuza verdin mi? Yahudi komşumuza verdin mi?” diye telâşla sorduktan sonra, konu başlığımız olan hadîs-i şerifi okuyarak bunu Hz. Peygamber’den (asm) bizzat duyduğunu söylemişti.4

Komşu komşuya film, maç izlemeye ve telefonla oynamaya mı gidiyor!

Komşuluk münasebetlerimizi Ege Üniversitesi Uygulamalı Sosyoloji Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ercan Tatlıdil özetleyerek açar: Türk toplumunda iş ahlâkı, komşuluk ilişkileri, büyüklere saygı, insan ilişkilerindeki güven ve dürüstlük gibi değerlerin yavaş yavaş yitirildiğini belirtti. İnsanlar kimliklerini kaybetmeye, insanî değerlerini yitirmeye başladı. Şehirlerde komşuluk ilişkileri zayıfladı. Toplumsal kurumların değişime direndiğini savunan Tatlıdil, bu direnme ve bireylerin taleplerine cevap verilmemesinin kuşaklar arasında çatışmaya, rüşvet ve yolsuzluk erozyonuna sebep olduğunu kaydetti.

Dipnotlar:

1- Buharî, Edeb 28; Müslim.

2- Nisa Sûresi, 36.

3- İbni Hacer, Fethü’1-barî, X, 456.

4- Buharî, el-Edebü’l-müfred, s. 52, bab 57.