Orta Asya’da çok yaygın olarak anlatılan Tûtîname’nin konusu ise şöyle:
Said adlı bir tüccar, Mahişeker adlı hanımıyla mutlu bir hayat yaşamaktadır. Günün birinde Said ticaret için uzun bir yolculuğa çıkmaya karar verir. Yolculuğa çıkmadan önce pazardan bin altına bir tûtî satın alır. Tûtî-i Kâmil adını verdiği bu papağan çok hünerlidir. Erkek olan Tûtî-i Kâmil’in yanına bir süre sonra Müşarik adını verdiği bir dişi papağan daha getirir. Said evden ayrılacağı sırada hanımına, bir iş yapacağı zaman Tûtî-i Kâmil’e danışmasını tembihler. Kadın, kocasının seferde olduğu sırada bir gençle tanışır ve onunla birlikte olmaya karar verir. Tanıştığı gence gideceğini tûtîlere söyler. Dişi tûtî, kadının çok kötü bir iş yapmaya karar verdiğini ve bundan hemen vazgeçmesi gerektiğini belirtir. Mahişeker buna çok sinirlenir, dişi tûtîyi kafesinden çıkarıp yere çarparak öldürür. Bu sinirli hâliyle de o gece âşığının yanına gidemez. Ertesi gün Tûtî-i Kâmil’e danışır. Tûtî-i Kâmil, dişi papağanın başına gelenleri gördüğü için Mahişeker’e doğrudan “Gitme” demez. Ona güzel bir hikâye anlatmaya başlar. Tûtî-i Kâmil hikâyeyi o kadar güzel anlatır ki, Mahişeker bir türlü bırakıp gidemez. Böylece her gece bir hikâye anlatan Tûtî-i Kâmil, Said’in dönüşüne kadar Mahişeker’i oyalar ve ihânetini önlemiş olur.
Gerçekten çok etkileyici bir hikâyedir bu.
Ve tûtî kuşunun her gün anlattığı bu hikâyeler birleştirilerek tûtîname oluşturulur.
Bizim bağlamaya çalışacağımız nokta ise Risâle-i Nur’un da bir tûtîname vazifesi görüp görmediği üzerine olacak. Acaba Mahişeker’i ihânetinden vazgeçiren Tûtî-i Kâmil’in hikâyelerini, asrın tuzaklarına karşı bir panzehir hükmünde olan Risâlelerin insanları günahlardan çekindiren üslûbuna benzetsek nasıl olur, görelim.
Dikkat edilirse “üslûbuna” diyoruz. Çünkü bu çekim gücü, kuvvetli ölçüde üslûba bağlıdır. Hikâyedeki dişi kuşun “Gitme, yapma!” demesi ve ardından kadının onu yere çalarak öldürmesi; buna mukâbil, hoş ve güzel bir dille hikâyeler anlatan Kâmil’i pür dikkat dinlemesi ve bu sayede plânladığı hataya düşmemesi, aslında etkileyici bir üslûbun ve beliğ bir lisanın yapabileceklerini gösteriyor bize.
Teşbihle hakikat her ne kadar uzak gibi görünse de mana itibariyle birbiriyle çok alâkadar esasında. Kurmaya çalıştığımız kesişim bölgesinin mecaz ifade ve ibârelerde değil, yanlışlardan içtinap edebilme gücünü kazandıracak bir lisan üzerinde yoğunlaşması da maksadımızı anlatmaya yetecek bir argüman gibi gözükmektedir; ancak biz yine de, “Teşbihte hata olmaz” referansıyla girelim konuya.

***
Bu asırda da Risâle-i Nurlar, Tûtî-i Kâmil’in ihanetten alıkoyması gibi imanlarımızı ve inançlarımızı aynı şekilde muhafaza ediyor, koruyor ve kolluyor. Günahların, sefahatin, açık saçıklığın, haramların kol gezdiği bu zamanda, ahirzamanda, bizi o tılsımlı sesinin câzibesiyle yanında tutuyor ve başkalara baktırmıyor.
Nasıl “Kur’ân bize yeter!” diyor ya lisanımız her vakit. O’nun kelâmını en iyi anlayabileceğimiz, o İlâhî sese karşı nasıl mukabele edip neler yapabileceğimizi tatmin olmuş zihinlerimizle kavrayabileceğimiz bu eserler de bize asrın demdemelerine karşı kâfî gelecek bir gücü, kudreti ve belâgati gösteriyor apaçık.
Biz de o çirkin seslere karşı sırtlarımızı çevirmiş, asrın bülbülünün kafesinin etrafında toplanmışız sükûnetle ve pür dikkat kesilmiş kulaklarımız bir pas dökmekte bugün. Bu ses, bu câzibe, Said ticaretten gelene kadar bizi koruyup kollayacak inşâallah.
Belki de Said’in gelmesini de kıyâmet zamanına benzetmeli. O gelene kadar gözeten, koruyup kollayan bir muhafızı düşünmeli. Bizim de Said’imiz var ne de olsa. Kıyâmet zamanının adamı, işte bizim Tûtî-i Kâmil’imiz…

Kaynak: Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, (tûtîname mad.), Dergâh Yayınları