Dizi: Metaverse ve âlem-i misal - 2
Mehmet Pekel

***

BİLGİ ÜRETİMİ

Bugün dünyada bilgi olağan üstü bir hızla üretiliyor. “AlphabetYönetim Kurulu Başkanı EricEmersonSchmidt, “Medeniyetin varoluşundan 2003 yılına kadar insanlık 5 Exabayt’lık veri oluşturdu, artık bu büyüklükteki bilgi, her iki günde bir oluşuyor.” diyor. Bir exabyte (eb) iki üzeri altmış byte kadardır ve “exa”, “bir milyar milyar” anlamına gelir. İki üzeri altmış ise yaklaşık olarak bir milyar gigabyte olarak hesaplanır. “(1)Diğer bir deyimle günümüzde, her gün 2.5 Exabyte (eb) miktarında bilgi üretiliyor. Özetleyecek olursak günümüzde her gün Hz. Adem’den (as) 2003 yılına kadar üretilen bütün bilgilerin yarısı kadar bilgi üretiliyor. Bu bilgiler tıpta, uzay çalışmalarında, savunma sanayilerinde, nano teknolojilerde, genetik mühendisliklerinde, özetle hayatın her yerinde kullanıyor. (İsmail Hakkı Aydın int.sit)

GERİ KALMA VE ÖLÜMCÜL HATALAR

Bilim ve teknolojide çağın çok gerisinde kalmış olmamız, yaptığımız tarihî ölümcül hataların sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Taassup ve yanlış yorumların bedeli bize ve bütün İslâm dünyasına çok ağıra mal olmuştur.

1571 yılında Osmanlı Sarayı’na müneccimbaşı olarak atanan Takiyüddin dönemin sadrazamı Sokullu Mehmet Paşa ve Hoca Sadettin Efendi’nin destek ve himayelerinde  İstanbul’da Tophane sırtlarında büyük bir rasathane kurarak, Uluğ Bey’in rasathanesinden daha modern ve donanımlı olarak gözlem ve  araştırmalara başlamıştır. 1575-1580 yıllarında hizmet gören rasathane 1580 yılında meleklerin gözlendiği ve uğursuzlukların kaynağı olduğu gerekçesi ile, Şeyhülislâm Kadızade’nin fetvası ve padişah III. Murad’ın emriyle denizden topa tutularak yıkılmıştır. O günden bu yana astronomi ve uzay çalışmalarında adımız geçmiyor.

Bir başka örnek ise, Hezarfen Ahmet Çelebi’nin başına gelenlerdir. Bin fenli anlamına gelen Hezarfen Ahmet Çelebi 1632 yılında Osmanlı padişahı Sultan 4. Murad döneminde kuşların uçuşlarını inceleyerek geliştirdiği kanat benzeri bir mekanizma ile Galata Kulesi’nden lodoslu bir günde kendisini boşluğa bırakarak İstanbul Boğazı’nı geçip Üsküdar’da Doğancılar meydanına inmiş ve tarihte uçuşu ilk gerçekleştirenlerden biri olmuştur. Padişah tarafından önce bir kese altınla ödüllendirilen Ahmet Çelebi daha sonra sahip olduğu kabiliyetler sebebi ile “havf edilecek bir adem” nitelemesiyle Cezayir’e sürgün edilmiştir. Bilim üretimi hür ortamlarda gerçekleşir, âlimlerin korkulacak insanlar olarak değerlendirildiği zaman ve mekânlarda geri kalmak ve fakirleşmek kaçınılmazdır.

Örnekler maalesef çoğaltılabilir.

WEB NE DEMEK

İnternet kullanımı başladıktan sonra web sayfası, web tasarımı gibi kavramları sıkça duymaya başladık. Bir bilgi ya da eşya ihtiyacımız olduğunda Web sayfaları ilk ulaştığımız adresler oldu. İşte metaverseyi anlayabilmek için önce web’i anlamamız gerekiyor.

Web; internet üzerinden yazı, resim, grafik, ses, video dokümanlarını uzaktaki bilgisayarlara ya da akıllı nesnelere ulaştıran ve bu hizmetin görülmesini sağlayan yazılımlarla desteklenen servislerden biridir. Sanal dünyadaki gelişmeler ve teknolojik sıçramalar Web’in numaralandırılması ile ortaya konmaktadır.

Web 1. 0, web 2. 0, web 3. 0 gibi

WEB 1.0

Web 1. 0  kabaca, İnternet kullanıcılarının büyük çoğunluğunun yalnızca muhteva tüketicisi olduğu 1991’den 2004’e kadar olan dönemi ifade eder. Bu dönemin çoğu web sitesi, bir veritabanı yerine sunucu dosya sisteminden muhteva görüntüleyen statik sayfalardır. (wikipedi)

Web 1.0 kullanıcı ile yayıncının tek taraflı bir iletişim içinde olduğu bir dönemdir. Muhteva üreten yayıncı ürettiği şekliyle yayınlar, bu şekliyle muhteva tüketilir. Muhteva kullanıcı yorumları ile zenginleşmez, olsa dahi muhtevayı zenginleştirecek boyutta olmaz.

(Volkan İnanç.com)

WEB 2.0

Web 2.0, “platform olarak web” fikrine dayanmaktadır. Bu dönemde daha çok internet kullanıcısı muhteva üretir ve sosyal ağ hizmetlerine, bloglara, video veya resim paylaşım sitelerine yükleme yapar. Birçok web sayfası dinamiktir ve ilişkisel veri tabanlarından muhteva sunar veya tam özellikli web uygulamalarıdır. Web 2.0’ın genellikle 2004’te başladığı ve günümüze kadar devam ettiği kabul edilir. (Wikipedi) Web 2.0 dönemi ki halen içinde bulunduğumuz, katılımcı ve paylaşımcı muhteva dönemidir. Web 2.0 da muhteva yayıncı veya katılımcılar tarafından üretilebilir. Kullanıcı yorumları ve tecrübeleri ile zenginleşir. Sürekli bir etkileşim ve canlılık söz konusudur. Daha gerçektir ve somut tecrübelere dayanır. Hayatımıza yoğun bir biçimde giren Facebook, Frienfeed, Twitter ve benzeri sosyal paylaşım siteleri buna iyi birer örnektir. (Volkan inanç.com)

WEB 3.0

Web 3.0 semantik web yani “yapay zekâlı web” demektir. Web 3.0 muhteva kontrolünün insan elinden çıkarak yazılımların kontrolüne geçtiği dünyadır diyebiliriz. Öyle ki birbiri ile konuşan veritabanları sayesinde, bizim neyi sevip neyi sevmediğimizi anlayan ve buna göre muhteva üreten bir web dünyasıdır. Bu dünyanın, içinde internet olan bütün cihazları da kapsayacağını düşünürsek, Web 3.0′ı bizi anlayan robotik teknolojilerin bütünü olarak düşünebiliriz. Web 3.0  aynı zamanda metaverseyi de tanımlamaktadır.

METAVERSE

Metaverse’ye geçmeden önce metaverse kavramı içinde de kullanılan bazı sanal dünya ile ilgili terimlerin bilinmesinde fayda vardır. Sanal gerçeklik, artık çok sık duymaya başladığımız ve giderek artan bir oranda duymaya devam edeceğimiz terimlerden biri, bir diğeri de arttırılmış gerçekliktir.

SANAL GERÇEKLİK

Sanal gerçeklik, teknoloji kullanılarak oluşturulan kurgular ile gerçek ve hayalin birleştirilmesidir. Sanal gerçeklikte gerçek dünya yerine tasarlanıp canlandırılmış bir dünya vardır. Sanal gerçeklik teknolojisi, fertlerin çok daha karmaşık problemleri çözmek için bilgisayarlarla doğrudan etkileşimde bulunabilecekleri bir araçtır ve sanal gerçekliğin en önemli özelliği gerçek ortamları taklit etmesidir. Geliştiriciler günümüzde, inandırıcı davranışlarda bulunan yapay zekâlarla dolu, şaşırtıcı derecede gerçekçi dünyalar oluşturabilmektedirler. Sanal gerçeklik ifadesi tarihî süreçte her ne kadar sanal ortam, üç boyutlu simülasyon, bilgisayar ve konsol oyunları, görselleştirme, sayısal prototip gibi ifadeleri karşılamak için kullanılsa da, günümüzde başlıklar aracılığıyla, 360 derece görüş sağlayan sanal bir küre içerisinde etkileşim kurulabilen sanal ortamların tecrübe edilebildiği sistemler için kullanılmaktadır. Sanal gerçeklikte gerçek dünya yerine tasarlanıp canlandırılmış bir dünya vardır.

ARTTIRILMIŞ GERÇEKLİK

Arttırılmış gerçeklik, gerçek dünyadaki çevrenin ve içindekilerin, bilgisayar tarafından üretilen; ses, görüntü, grafik ve GPS (küresel konumlanma sistemi) verileriyle zenginleştirilerek meydana getirilen canlı veya dolaylı fizikî görünümüdür. Bu kavram kısaca gerçekliğin bilgisayar tarafından değiştirilmesi ve arttırılmasıdır. Teknoloji kişinin gerçekliğini zenginleştirme fonksiyonunu görür.

Zenginleştirme gerçek zamanlı gerçekleşir ve çevredeki ögeler ile etkileşim içindedir. Gelişen zenginleştirilmiş gerçeklik teknolojisinin de yardımıyla kullanıcı etrafındaki bilgi ile etkileşime girebilir. Bulunulan çevreyle ilgili yapay bilgi ve ögeler gerçek dünyayla bağdaşabilir.

AVATAR

Sanal âlemde insanları temsilen oluşturulan ikon, grafik ya da görüntüdür. Web.2.0’da Sosyal medya hesaplarının yerini Web3.0’da avatarlar alacaktır. Dijital ve siber âlemde herkes avatarı ile tanınacaktır.

METAVERSE

Bütün bu ön bilgilerden sonra metaversi anlamaya çalışalım. Milyar dolar değerinde Facebook’un adını değiştirerek Meta adını alması, Amerika’daki büyük teknoloji şirketlerinin devasa yatırımlar yapması yakın bir gelecekte bu alanın muazzam bir sektöre dönüşeceğinin işaretleridir. Bundan bize ne diyerek omuz silkebiliriz. Ancak Facebook, İnstagram, Youtube Twitter,Whatsapp gibi sosyal medya mecralarına ilgisiz kalamadığımız gibi, metaverse dünyasına da ilgisiz kalamayacağımız görünen bir gerçektir.

Zoom, Skyp, JitsiMeet gibi pandemi sebebiyle gündemimize giren, bu programlar üzerinden  toplantıların, görüşmelerin, çevrim içi buluşmaların yapıldığı, sosyal, kültürel ihtiyaçların giderildiği bu platformlar, kullanıldığı alana göre hayra da şerre de hizmet edebilir.

Ders ve sohbetlerin fizikî mekânlarda pandemi sebebiyle yapılamaması bu mecraları cazip hale getirmiş, teknoloji kullanımı yaygınlaşmış, dedeler torunlarından yardım ve destek alarak sosyalleşme ihtiyaçlarını gidermişlerdir.

Aynı şekilde okula gidemeyen milyonlarca öğrencinin sanal toplantı programları üzerinden  eğitimlerine devam etmesi bir başka vakıadır.

İnsanlar bugün kullanılan bütün bu platformlarda, Web.2.0 kapsamında iki boyutlu olarak paylaşımcı ve katılımcı profilleri ile karşılıklı iletişim ve etkileşimde bulunurlar.

DEVAM EDECEK