Rus yanlısı Donbas bölgesindeki Luhansk Halk Cumhuriyeti, Donetsk Halk Cumhuriyeti, Zaporozhzhia ve Kherson şehirleri için 23-27 Eylül tarihlerinde gerçekleştirilen referandumla Rusya’ya katılım kararı alındı. Hem savaş nedeniyle yaşadıkları yerleri terk eden nüfusun yokluğunda hem de işgal altında referandumun ne kadar objektif, tarafsız, şeffaf, demokratik, adil vb. yapıldığı oldukça tartışmalıdır.

Rusya’nın işgal ettiği bölgeler hakkında referandum kararı alınmasıyla, Ukrayna toprakları üzerinde egemenlik iddiasında bulunmayı amaçlamaktadır. Çünkü işgal altındaki bölgelerdeki referandum, Rusya’nın 2014’te Ukrayna toprağı olan Kırım’ı ilhak sürecine benziyor. Aslında Kremlin’in referandum ve kısmi seferberlik duyurularının, Ukrayna güçlerinin Harkiv’de Rus kuvvetlerine karşı başarılı taarruzundan sonra yapılması da düşündürücü.

Referandumun ardından Rusya’nın elini güçlendirdiği ihtimallerdendir. Çünkü Ukrayna’nın referandum yapılan bölgelere silahlı girişimleri karşısında, Rusya’nın “bu topraklar benim, bu bölgelerde çoğunluk Rus” dolayısıyla Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin nükleer güç kullanımı için, bir meşruiyetinin olduğu iddiasını yapabilir.

Kısmi seferberlikle askere alınanların sıcak çatışma bölgelerine gönderilmeyecekleri belirtilirken, Rusya’nın ilhak ettiği yerlerde savunma amaçlı bulundurulacakları yorumlanıyor. Ancak böyle bir durumda bile, Rusya’nın ilhak edilen şehirlerde ileride, askere aldığı kişiler üzerinden nüfus yapısını tamamen değiştirebileceği de ihtimaller arasında. Diğer taraftan Rusya’da, kısmi seferberlik çağrısının ardından ülkeden çıkışlar devam ederken, Rus güvenlik güçlerinin sivil halkla karşı karşıya kaldığı ve sert müdahalelerde bulunduğu haberleri geliyor. Bu da halkın Putin’e desteğinin azalması anlamına gelebilir.

Diğer taraftan Rusya’nın ilgili bölgeleri referandumla ilhakını tanımadıklarına dair tepkiler de mevcut. NATO üyesi Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinden Polonya, Romanya, Slovakya, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Letonya, Litvanya, Karadağ ve Kuzey Makedonya devlet başkanlarının 2 Ekim’de yayınladıkları ortak bildiride “referandumu, Ukrayna topraklarının Rusya tarafından yasadışı gaspı” şeklinde kınadılar. Ayrıca bildiride “Ukrayna’nın gelecekteki NATO üyeliğine ilişkin 2008’de alınan İttifak kararını destekledikleri” belirtiliyor. Bildiriye imza atan devletlerin, Soğuk Savaş döneminin Sovyetler Birliği kutbundaki Doğu Bloku ülkeleri olması da dikkat çekiyor.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle, güvenlik endişeleri artan Finlandiya ve İsveç’in NATO üyelik sürecini başlattığı herkesin malûmu. Referandumun ardından Rusya’ya gelen tepkilerin, Ukrayna’nın NATO üyelik sürecini hızlandırması da ihtimal dahilindedir. Zaten Ukrayna Devlet Başkanı Vlodymyr Zelensky, 2 Ekim’de Twetter hesabından “Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinden 10’unun, Ukrayna’nın NATO üyelik başvurunun hızlandırılmasını desteklediği” bilgisini paylaştı.

Rusya’nın nükleer tehdidi, kısmi seferberlik ilanı ve referandumla ilhak kararı Ukrayna’yı daha fazla Batı’ya ve NATO üyeliğine yaklaştırıyor. Eğer Ukrayna yakın zamanda NATO’ya kabul edilirse, bu kuvvetle muhtemel Rusya’nın sayesinde olacaktır. Aynen Finlandiya ve İsveç’in üyelik süreçlerinin başladığı gibi.