Kaza yakın dönemin en önemli gelişmesi olarak tarihe kayıt edildi. Daha bir hafta önce Slovakya Başbakanı Robert FİCO silahlı saldırı sonrasında ağır yaralanmıştı. Ukrayna’ya yardım etmemesi ve Rusya yanlısı tutumundan dolayı bu olayı yaşadığı söyleniyor. Ayrıca yine Rusya yanlısı tutum sergileyen Sırbistan başbakanı Aleksandar VUCİC, Polonya Başbakanı Donald TUSK ta ölüm tehdidi alan liderler arasında. Reisinin ise helikopterin kötü hava şartları nedeni ile düştüğü söylense de senaryolar havada uçuşuyor. Helikopterin 1979 model olması, diğer iki helikopterin sorunsuz olarak dönmesi, Cumhurbaşkanı ile Dış İşleri bakanın aynı helikopterde olması, soru işaretlerini kuvvetlendiriyor.

Kaza öncesi durumlara bakalım; İsrail/Telavivde ciddi şekilde Netenyahu karşıtı ayaklanmalar baş göstermiş, Norveç, İrlanda ve İspanya’nın başını çektiği devletler, Filistin’i Devlet olarak tanıma aşamasında, diğer devletlerde aynı yolda ilerliyor olması, Uluslararası Ceza Mahkemeleri Netenyahu ve Yoav Galant hakkında yakalama kararı çıkartması, ayrıca bir çok ülkede yükselen halkların sesinin doruğa ulaşması, İsrail’in adeta Gazze de sıkışması.

İran’da ise; Kasım Süleymani suikastı sonrası, uranyum zenginleştirme de görevli akademisyenlerin öldürülmeleri, Şam konsolosluğuna İsrail’in fütursuz bombalı saldırısı bu olaylara İran’ın çok ses vermemesi ve son olarak cumhurbaşkanının helikopterinin düşmesi.

ABD’nin molla rejimine karşı direk bir etkide bulunması mümkün değil. Yaşanan son olaylar, halkın düşünce yapısı ve yönetime güven duyma noktasında negatif gelişmeleri tetiklemesi bekleniyor. Gelişen ve değişen dünya düzeninde, dünya nimetlerinden yoksun, ABD ve bir çok ülkenin ambargo uyguladığı İran’da, kapalı bir toplum yapısı artık kabuğuna sığmıyor gibi. Sosyal medya ve iletişim çağında, inanılmaz derecede reklamı yapılan zengin toplum yapısına ayak uydurmak isteyen halklar olabilir. Değişim isteyen neslin bu rüzgarlarını yasak koymak da mümkün değil. Bu gelişmelere bakarak, Reisinin cenazesinin emperyel güçlerin beklediği halkın arasında ayrışmadan ziyade kenetlenmeyi öne çıkardığı görüldü.

Ayrıca Reisinin, Hamaney’in yerine geçebilecek dini liderlerden olma vasfı taşıması, Ayetullah Hamaney sonrası en güçlü aday olarak görülmesi de halk üzerinde birleştirici unsur olarak yansıdı. İran devrimi sırasında Humeyni’nin en büyük yardımcılarından biri ve görevi

savcı olarak bir çok idam cezasına imza atması, bu yönü ile çok fazla ön planda görülmemiş Reisiye karşı oluşmuş bir yapılanmanın harekete geçmiş, kaza süsü verilmiş bir suikast planı olabilir şeklindeki komple teorileri de gündemde. Reisi pazar günü erken saatlerde Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile birlikte bir barajın açılışını yapmak üzere Azerbaycan'da bulunuyordu.

İran’ın Suudi Arabistan, BAE, Çin gibi ülkelerle olan yumuşama ve ticari gelişimleri de göz önünde tutulmalı. Özellikle güney Kafkasya da Azerbaycan, Türkiye ve İran üçlüsünün güçlü birlikteliği de bir yerlere rahatsızlık vermiş olabilir.

İran gezimiz sırasında Pers imparatorluğunun kalıntıları üzerine inşa edilen İran düşüncesi ve uygarlığını görme fırsatımız oldu. Şah Pehlevi Rejimi Humeyni tarafından değiştirilmiş ve molla rejimi olarak bilinen bir siyasi yapıya dönüşmüş. Kum şehrinde bunu net görebiliyorsunuz. Halkın bu değişime ilk yıllarda sıcak bakması gayet normal iken, hali hazırda bu destek zamanla azalmış görünümde. En basitinden, uçak yolculuğumuzun İstanbul’dan başladığında, yolcuların Avrupa’ya giden tarzda şıklık yarışı içinde bir görünümde idiler, İran hava sahasına girdiğimizde ise yolcular zorunlu şekilde başlarını örterek, Tahran havalimanında hepsi baş örtülü şekilde pasaport kontrolüne girebildiler. Çok hayret etmiştim, fakat uygulama bu yöndeymiş, bu bile değişimi tetikleyebilir.

Tarih boyunca bir çok devlet adamına suikast düzenlendi. John F KENNEDY, Enver SEDAT, İndra GANDİ, Refik el HARİRİ, Benazir Butto, Şinzo ABE bunlardan bazıları. Ayrıca Eşref BİTLİS, Muhsin YAZICIOĞLU da ülkemizde olan ve soru işaretleri olan ölümlerden. Slovakya Başbakanı Robert Fıco silahlı saldırı sonrası ağır yaralı, hala hayati tehlikesi sürüyor, Reisinin durumu ise kötü hava şartları olarak söylense de bir çok soru işaretleri taşıyor.

Cumhur başkanı Reisi ve dış işleri bakanı Emirabdullahiyan'ı taşıyan helikopterin kötü hava şartları dolayısı ile Azerbaycan dönüşü şırasında düştüğü haberi, ajanslara yansıdığında, kaza kırım ekibi düşen ABD yapımı bu eski helikopterin koordinatlarını bulamıyorlardı. Türkiye’nin gönderdiği SİHA ile kaza yerinin koordinatları belirlenebilmişti. Olay sabahı Reuters’e konuşan İranlı yetkili Cumhurbaşkanı Reis’iyle birlikte helikopterde bulunan Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Doğu Azerbaycan Valisi Malik Rahmeti, Tebriz Cuma İmamı Muhammed Ali Al Haşim ve beraberindeki yetkililerin de yaşamını yitirdiğini bildiriyordu.

Reuters’e konuşan İranlı yetkili, enkazına ulaşılan helikopterin tamamen yandığını ifade etmesi ilginçti. CNN Türk’ün olay yerinden yaptığı canlı yayında, dağa çarpma şeklinde bir kazadan bahsediliyor, sadece helikopterin önünün yandığını görülüyordu. Ayrıca kaza sonrası iletişim kurulduğuna dair bazı yayınlar vardı.

Al Jazeera'nın aktardığına göre helikopterdeki bazı cesetler, "tanınmayacak seviyede" yanmış şeklinde teyit edilmemiş bilgiler ortalıkta idi. Kazada enkazın tamamen yandığı ve ölenlerin kimliğinin belirlenmesi için DNA testi yapılacağı iddiaları bile ortaya atılmıştı. Ancak İran "Kimlikler belli. Şehitlere DNA testi yapılmasına gerek yok" açıklaması yapmak zorunda kaldı. Reisi ve beraberindekileri taşıyan helikoptere iki helikopter daha eşlik ediyordu. Diğer iki helikopter hiçbir tehlike yaşamazken Reis’inin içinde bulunduğu helikopterin dağa çakılması "Güzergâh mı değiştirildi?" sorusunu akla getiriyordu. "Düşen Helikopterin sinyal sisteminin kapalı veya helikopterde o sinyal sisteminin olmadığını belirlenmesi bilgisi önemli idi. Ayrıca İran'ın geçen ay İsrail'e 200'den fazla füze ve drone'la saldırması sonrası İsrail "Uygun olduğu bir zaman ve yerde İran'a cevap verilecek" demesi, yeniden gündem oldu. İsrail ve ABD cephesi olay karşısında sessiz kaldılar. İsrail’in bu cevabının, Reis’inin öldürülmesi olabileceği ihtimali üzerinde duruluyor. İran tarafında yas ilan edilmesi noktasında her şey flu.

Kazada güvenlik ekibinin lideri Serdar Mehdi Musavi, helikopter pilotu Albay Taher Mostafavi, yardımcı pilot Albay Mohsen Daryanush ve uçuş teknisyeni Binbaşı Behrouz Ghadimi de hayatını kaybedenler arasında. Bu kazanın bir şekilde aydınlanması için çabaların İran devleti tarafından yapılacağı biliniyor.

Reisinin ölümünün ardından İran anayasasına göre yürütmenin başına Cumhurbaşkanı Yardımcısı Muhammed Muhbir geçti ve 28 Haziran da seçimin yapılacağı duyuruldu. En büyük aday eski dış işleri bakanı Zarifi olduğu söyleniyor.

İran’da bu olay henüz daha net olarak ortay konmadığı için bir gelişme veya söylem yok. 5 gün yas ilan edilmiş durumda. Kötü hava şartları dışında bir suikast tarzında bir veri yada ele geçen delil olursa, İran bu olayın altında kalmayacaktır. Bununla birlikte Türkiye İran ilişkilerini de ayrıca ele almak gerekli. Son haberlere bakıldığında, Türk SİHA’sından bahsedilmemesi, taziye yapan ülkeler arasında gösterilmemesi ise çok tuhaf bir gelişme olarak haberlere yansımış durumda. Bütün bunlara rağmen, bölge tam sakinleşiyor, İsrail refaha girmekten çekiniyor, Filistin’i devlet olarak tanıma başlıyor, ABD de seçimler yaklaşıyor, derken bu olay tüm dengeleri alt üst etti. Bölgede savaşın fitili ateşlenebilir bir yapıya dönüşür mü? İstenmeyen senaryo bu olabilir. Zaman gerekli.