Ukrayna’nın milli petrol ve gaz şirketi Naftogaz’ın CEO’su Oleksiy Chernyshov “Kiev yönetiminin AB’yi Rus fosil yakıtlarına olan bağımlılıktan kurtulmasına yardım edebileceğini” söylemesi uluslararası basının gündeminde.

Chernyshov’un savaş nedeniyle zarar gören Ukrayna enerji altyapısının onarılmasını “Ukrayna’ya merhamet üzerinden değil, pratik ticarî çıkarlarla yeniden inşa edilmelidir” sözleri dikkat çekiyor.

Chernyshov bu cesur sözleri ise “Ukrayna’nın savaşa rağmen AB’ye elektrik ihracatını arttırdığı” iddiasına dayanıyor. AB’ye elektrik ihracatını arttıran Ukrayna’nın pek tabi, AB’yi Rus enerjisinden uzaklaştırarak Avrupa’ya enerji tedarikinde Rusya’nın yerini almak istemesi önemli bir stratejik plan.

Böylece Ukrayna’nın savaş halinde olduğu Rusya’yla bir de enerji sektöründe ciddi mücadeleye gireceği anlaşılıyor. Çünkü Chernyshov’a göre “Ukrayna, Avrupa’nın ikinci veya üçüncü en büyük doğalgaz rezervlerine sahip”. Kiev, doğalgaz kaynaklarındaki üretimi arttırıp hem kendi kendine yetmeyi hem de önümüzdeki birkaç yıl içinde AB başta olmak üzere dış piyasalarda önemli bir aktör olma peşinde.

Varşova’da mukim Doğu Çalışmaları Merkezi’ne göre, Ukrayna 2022’de 18,5 milyar metreküp doğalgaz üretirken, tüketim 20,1 milyar metreküpe ulaştı. Ancak bir önceki yıl ile kıyaslandığında doğalgaz üretiminde yüzde 25 oranında düşüş söz konusu. Düşüşün nedenleri arasında savaştan dolayı Ukrayna’yı terk etmek zorunda kalan nüfus ile Rus saldırılarında çalışamaz hâle gelen sanayi tesisleri gösteriliyor.

Bununla birlikte savaş sürdükçe, Ukrayna’da doğalgaz tüketiminde önemli artış beklenmiyor. Hatta üretim yükseltmek için Naftogaz’ın yan kuruluşu Ukrgasvydobuvannya 2022’de 47 adet yeni kuyu açtı.

Yaptırımlara altındaki Rusya’nın giderek enerji müşterilerinin azaldığına işaret edilirken, Avrupa’da Slovakya ve Moldova’ya doğalgazı da boru hatlarıyla Ukrayna üzerinden tedarik ediyor. Rusya-Ukrayna boru hatları enerji geçiş Anlaşması 31 Aralık 2019’da yürürlüğe girmişti. Anlaşma, Ukrayna’ya yılda 7 milyar Dolar getiriyor. Her ne kadar Moskova’nın önümüzdeki yıl sona erecek Anlaşma’nın süresini uzatmaya sıcak baktığı bilinse de, Chernyshov’un açıklamaları “Rusya’nın Ukrayna üzerinden AB’ye aktarılan enerjinin Ukrayna doğalgazıyla değiştirileceği yönünde. 

Ayrıca Naftogaz, Kırım’daki varlıklarını Rusya’nın yasadışı el koymasından dolayı Rusyalı Gazprom şirketinin ihracat tekeline karşı uluslararası tahkim davasından 5 milyar Dolar kazandı. Birde her iki firma, boru hatlarındaki geçiş ücreti hususunda da uzun süredir tartışma içerisinde.

Diğer taraftan Chernyshov, doğalgaz rezervlerinin daha çok Rus işgali altındaki doğu ve cephe hattında olduğunun farkında. Ancak Chernyshov, Ukrayna’nın AB’nin yeşil enerjiye geçiş sürecinde doğalgaz tedarikinde Rusya’nın yerini alabileceğini planlıyor. Böylece Kiev’in savaş sonrasında Ukrayna’nın yeniden inşasında ve muhtemel AB üyelik sürecinde doğalgaz tedarikini bir enstrüman şeklinde kullanması da ihtimallerdendir.

AB’ye hidrojen ve biyometan da ihraç edecek Ukrayna, ilk biyometan tesisini 17 Nisan 2023’te açmıştı. Yine Kiev, AB’yle fosil gazın yerini alması ön görülen ve atmosferdeki insan kaynaklı karbon emisyonunu azaltma amaçlı dekarbonize gazları ihraç etmek için de 02 Şubat 2023’te anlaşma imzaladı.

Chernyshov’un diğer bir planı da Zaporizhzhia’nın Rus işgalinden kurtarılarak buradaki nükleer santrali faaliyeti geçirip, AB’ye elektrik ihracatını arttırmaktır. Böylece Ukrayna enerjide Rusya’nın yerini alıp, Avrupa’nın güç bankası olma iddiasında.