2014-2018 yılları arasındaki kalkınma hedeflerini belirleyen Onuncu Kalkınma Plânı’nın bir diğer temel hedefi de, “Türk vatandaşlarının mutlu, müreffeh ve onurlu bir şekilde yaşaması; bu yönde bireylerin kendilerini geliştirebilecekleri, özgür, sağlıklı, güvenli ve yüksek standartta yaşam sürebilecekleri sosyal bir ortamın oluşturulması” olarak belirlenmiş.
TÜİK verilerine baktığımızda 2014 yılında Yaşam Memnuniyeti Araştırması’na göre genel olarak “mutlu” olduğunu beyan edenlerin oranı yüzde 56,3; “mutsuz” olduğunu beyan edenlerin oranı yüzde 11,7; “geleceğe dair umut” oranı yüzde 73,8 olarak belirlenmiş. 2018 yılına gelindiğinde ise “genel olarak mutlu” olduğunu beyan edenlerin oranı yüzde 53,4; “mutsuz” olduğunu beyan edenlerin oranı yüzde 12,1; “geleceğe dair umut” oranı yüzde 72,1 olarak ölçülmüş. Demek ki 2014’ten 2018’e vatandaşların “mutluluk seviyeleri” yükselmemiş, düşmüş…
Şimdi bu rakamları iyimser olarak değerlendirenler olabilir, ancak yarısından biraz fazlasının kendisini “mutlu” olarak tanımladığı bir ülkeyi “müreffeh ve mutlu” olarak tanımlamak pek mümkün durmuyor.
Uluslar arası endekslere baktığımızda ise Sosyal İlerleme Endeksi’nde 2014 senesinde 64. sırada olan Türkiye 2018 senesinde 75. sıraya gerilemiş. Anlaşılan o ki kalkınma plânı kendisinden beklenen mutluluğu da getirememiş.
***
İnsan hakları, FERDÎ HÜRRİYETler, yoksulluk…
Kalkınma Plânı’nın bir diğer temel hedefi de; “İnsan haklarının ve ferdî özgürlüklerin adil ve hızlı çalışan bir hukuk sistemiyle garanti altına alındığı; etkili, öngörülebilir ve kurumsallaşmış kamu politikaları ile fırsat eşitliği sunan; erişilebilir ve nitelikli kamu hizmetleriyle desteklenen toplumsal ve idarî bir yapının oluşturulması” olarak tanımlanmış ayrıca yoksulluğun azaltılarak toplumsal refahın yaygınlaştırılmasının esas olduğu vurgulanmış.
Freedom House tarafından yayınlanan ve “bireysel özgürlükleri” inceleyen Dünya Özgürlük Endeksine bakıldığında 2014 senesinde “kısmî özgür” olarak adlandırılan Türkiye, aynı kuruluşun 2018 raporunda “özgür değil” olarak sınıflandırılmış. Anlaşılan o ki hürriyetten yana bir ilerleme kaydedememişiz.
Basın hürriyeti kısmında ise durum daha vahim. Sınır Tanımayan Gazeteciler’in 2014 raporunda 154. sırada bulunan Türkiye, 2018 yılında 157. sıraya gerilemiş. Raporda toplam 180 ülke olduğunu hatırlatmakta da fayda var.
Dünya Adalet Projesi (JWP) Hukukun Üstünlüğü Endeksi’ne göre de 2014 yılında 59. sırada olan Türkiye, 2018 yılında 111. sıraya gerilemiş.
Öyle ise kalkınma plânında hedeflenen “İnsan hakları ve bireysel özgürlükler” açısından herhangi bir ilerlemeden bahsetmek de pek mümkün görünmüyor.
***
BİZ BU PLÂNI NEDEN YAPTIK?
Yoksulluk ve refah açısından değerlendirme yaptığımız zaman ise önümüze şöyle bir tablo çıkıyor: Türk-İş verilerine göre 2014 yılında 4.014 lira olan yoksulluk sınırı 2018 yılında 6.322 lira olmuş. Asgarî ücretin her iki dönemde de yoksulluk sınırı altında olduğunu düşündüğümüzde “yoksulluğun azaltılıp refahın yaygınlaştırılması” da uzak bir hedef olarak karşımızda duruyor.
Bu hedeflerin aynı şekilde On Birinci Kalkınma Planı’nda da bulunduğu düşünüldüğünde “bir arpa boyu yol”un bile hatırı sayılır bir ilerleme olabileceği akla geliyor.
Madem aynı hedefleri tekrar yazıyoruz, biz bu onuncu plânı neden yaptık?