Siirt’in Tillo ilçesinde 1655-1734 yılları arasında yaşamış olan büyük alim ve mutasavvıf İsmail Fakirullah Hazretleri tarafından yetiştirilen ve astronomi, matematik, geometri, coğrafya, tıp, biyoloji, edebiyat gibi pek çok ilimlere ışık tutan “Marifetname”nin müellifi büyük alim İbrahim Hakkı Hazretleri, zamanının fen ve dini ilimlerinde oldukça ileri seviyelere yükselmişti.
Haber: Mehmet Asıf Işık
Kalbine marifetin IŞIĞINI düşüren hocası için inşa ettiği türbeye “ışık düşürme/yansıtma” düzeneği ile ona olan muhabbetinin, hürmetinin ve aşkının en güzel örneğini göstermiştir.
Tillo’da hocası İsmail Fakirullah Hz.nin vefatının ardından çok üzülen İbrahim Hakkı Hz., “Hocamın başucuna doğmayan güneşi neyleyim” diyerek 18. yüzyılın ortalarında, zirvesinde olduğu astronomi bilgisini de kullanarak kurduğu harika bir düzenekle bunu gerçekleştirir.
İbrahim Hakkı Hz. tarafından kurulan bu sistemle, gecenin gündüzle eşit olduğu “ekinoks” (21 Mart-23 Eylül) günlerinde, sabah güneşinin ilk ışıkları ve günün en taze aydınlığı Tillo’nun doğu yönünde ve yaklaşık 3 km uzağındaki tepe üzerine örülmüş “Kal’at-ul Üstad” denilen taş duvarın ortasındaki boşluktan geçer.
Hocası için yapılan türbenin yan tarafındaki kulenin penceresine yerleştirdiği prizma ile kırılan IŞIK huzmeleri, türbenin kubbesindeki pencereden süzülerek hocası İsmail Fakirullah Hazretlerinin kabri başına düşer ve sandukasını okşarcasına aydınlatır.
İbrahim Hakkı Hz. “Ben semayı, felekleri, yıldızları ve aralarındaki münasebeti, Tillo’nun sokaklarını bildiğim gibi bilirim” demişti. Nitekim eserleri Hazretin bu sözünü doğrulamaktadır.
İnşa edildiği 1700’lü yıllarda yöreye mahsus “cas”denilen yumuşak bir taştan inşa edilen yapı zamanla onarılmaya muhtaç hale gelmişti. 1960’lı yıllarda, Kültür Bakanlığı tarafından yaptırılan restorasyon sırasında, bir hesap hatası sonucu olarak pencerenin yerinin değişmesiyle düzenek bozulmuş ve artık izlenemez hale gelmişti. Bu sistemi tekrar görünür hale getirmek gayesiyle Hazretin torunları bilim adamlarını Tillo’ya davet etmişler. Bu ilmi heyet, uzun ve dikkatle yaptıkları çalışmalarla hesap hatasını tesbit ederler. Meğer restorasyon için eski yapı henüz yıkılmadan röleve ölçümleri yapılırken pencerelerden birinin yeri yanlış ölçülmüş.
Kubbede yeni bir pencere açılarak bu muhteşem “ışıma hadisesi” ihya edilmiş ve ancak 2011 yılında yeniden izlenmesi sağlanmıştı. O seneden beri ışıma hadisesini merak edip görmek isteyenler, kafileler halinde, kimi günler öncesinden gelir, kimi de günün sabahında güneş henüz doğmadan Tillo’da bulunur. İlahi kudretin tecellisini ve insana ihsan edilen ilimle, ince ve hassas hesaplarla yapılmış olan bu görsel şölene hayranlıkla şahit olurlar.
Bugün bu eser ve harika düzenek UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne 2015 yılında dahil edilmiş vaziyettedir.
