Risale-i Nur'dan: Ezanın serbestiyetiyle Demokratlar kuvvet buldu

ANKARA - MEHMET KARA
[email protected]

14 Mayıs 1950 yılında iktidara gelen Demokrat Parti’nin ilk icraatı 18 yıl Türkçe okunan Ezan-ı Muhammedî’yi aslına çevirmek oldu. Diyanet İşleri Başkanının emriyle 18 Temmuz 1932 tarihinde bütün valiliklere gönderilen genelge ile ezanın sadece Türkçe okunmasına karar verilmiş, bu tarihten sonra Anadolu semalarında 18 yıl sürecek bir ‘ezan yasağı’ başlamıştı. 

1941 yılında 4055 sayılı Kanunla Türk Ceza Kanunu’nun 526. Maddesi’ne bir ilave yapılarak “Arapça ezan ve kamet okuyanlar üç aya kadar hafif hapis veya on liradan iki yüz liraya kadar hafif para cezasıyla cezalandırılır” hükmü ile cezaî yaptırım getirilmişti. 

İLK KANUN TASARISI 

Adnan Menderes’in liderliğinde 1946 yılında kurulan Demokrat Parti, 1950’deki seçimlerde iktidar oldu. Hükümet programının TBMM’de okunmasından on sekiz gün sonra, 16 Haziran 1950’de, ezanın Türkçe okunacağını düzenleyen yasa kaldırıldı. Söz konusu yasaya ilişkin tasarı, Menderes Hükümeti’nin TBMM’ye sunduğu ilk tasarı olması ve DP’nin önceliğinin ne olduğunu ortaya koyması bakımından dikkat çekicidir.  

14.06.1950 tarihli Kanun tasarısı gerekçesiyle birlikte Başbakan Adnan Menderes imzasıyla TBMM başkanlığına sunulmuştu. Menderes TBMM Başkanlığına gönderdiği yazıda, “Türk Ceza Kanununun 526. Maddesi’nin değiştirilmesi hakkında Adalet Bakanlığında hazırlanan ve Bakanlar Kurulunun 14.6.1950 tarihli toplantısında Yüksek Meclis’e sunulması kararlaştırılan kanun tasarısının gerekçesiyle birlikte sunulmuş olduğunu saygılarımla arz ederim” diyordu.

MÜSLÜMANLARA HUZURSUZLUK VERİLDİ 

Gerekçede ise şu ifadeler yer alıyordu: “Anayasanın Türk vatandaşı için tabiî hak saydığı vicdan hürriyetinin dokunulmaz bir hak olarak hürmete lâyık görülmesi gerekir ve bunun tabiî olan din serbestisi her türlü müdahaleden azade kalmak gerekirken ana kanunlarla korunmuş bulunan din ve vicdan hürriyetinden vatandaşı herhangi bir şekilde kısmen veya tamamen mahrum etmek ve bu hususu kanunî ceza teyidleri altında bulundurmak doğru olmaz...” 

Müslüman Türklere sebepsiz yere manevî huzursuzluk veren böyle bir yasağın demokrasi ile idare olunan bir devlet nizamı içinde yer alabilmesinin doğru olmadığı fıkranın tayyinin [kaldırılmasının] Müslüman Türklere huzur ve vicdan rahatlığı vereceği ifade eden gerekçede, “Hem huzur hem de ana hak ve hürriyetlerden olan vicdan ve din serbestisini herhangi bir zorlama altında bulundurmamak sebeplerinden ötürü Türk Ceza Kanunun 526. Maddesi’nde mevcut olup ezan ve kametin Arapça okunmasının memnuiyeti [yasak oluşu] hakkındaki hükmün kaldırılması gerekli bulunmuştur” denilmiş.

TARİHÎ GÜNÜN TUTANAKLARA YANSIYAN BÖLÜMÜ 

TBMM’nin tutanakları gerçek tarih belgeleridir. Bu tarihi olay TBMM tutanaklarına (Dokuzuncu Birleşim 16.VI. 1950 Cuma) şöyle geçmişti: Genel Kurul’da oturumun başlamasıyla söz isteyen Başbakan Adnan Menderes; “Muhterem arkadaşlar; Arapça ezan hakkında Demokrat Parti Meclis Grubunda verilen kararın gazeteler ve radyo ile yayınlanması neticesinde kanunî maaninin [engelin] kaldırılmış olduğu telâkkisinin [algısının] hâsıl olması ve bazı vatandaşların Arapça ezân okunması muhtemel olduğu için bu bapta hükümetçe Meclis’e sevketmiş olduğumuz lâyihanın [tasarının] bugünkü ruznameye [gündeme] alınmasını ve müstacelen [ivedilikle] müzakere edilmesini yüksek tavsiyelerinize arzediyorum.” diyerek konuşurken tutanaklarda “DP sıralarından sürekli alkışlar arasında ve bravo sesleri arasında” yerini almış. 

HEMEN GÜNDEME ALINDI

Ardından Oturum Başkanı İstanbul Milletvekili Fuad Hulûsi Demirelli, “Arkadaşlar; Başbakanın bahsettiği, Türk Ceza Kanunu’nun 526. Maddesi’nin tadili hakkındaki tasarının raporu Adalet Komisyonunca yazılmış, tab ve tevzi edilmiştir. Yalnız aradan 48 saat geçmediği için gündeme alınmamıştır. Şu kadar ki, şimdi muhterem Başbakanın buyurdukları esbabı mucibeye dayanılarak Adalet Komisyonunun mazbatasında da tasarının hemen gündeme alınması ve ivedilik ve yeğlikle görüşülmesi Kamutaya teklif ediliyor. Bu itibarla yazılı teklifler karşısındayız. Bu teklifleri birer birer reyinize arz edeceğim. Evvelâ bunun gündeme hemen alınması teklifini yüksek reyinize arz ediyorum. Kabul edenler lütfen işaret versinler... Kabul etmeyenler... Kabul edildi. Şu halde tasarı gündeme alınmıştır.” 

MECLİS’TEN GEÇEN KANUN AYNI GÜN ONAYLANDI

Yapılan görüşmelerde sağlanan uzlaşı ile tasarının aleyhinde söz alınmadan Ezan-ı Muhammedîyi aslına döndüren kanun kabul edilmişti. Kanun aynı gün 16.6.1950 ve 1/9 numaralı yazı ile Cumhurbaşkanlığına iletilmiş Cumhurbaşkanı Celal Bayar da 16.6.1950 ve 4/533 sayılı yazıyla aynı gün onaylamıştır. 

Onaylanan Kanun 17.6.1950 tarihli ve 7535 sayılı Resmî gazetede ilan edilerek mübarek Ramazan ayının ilk gününde yürürlüğe girmiştir. Böylece, siyasetin dine hizmet ettirileceği, aksinin büyük cinayet olacağı ve dinin siyasete alet edilemeyeceği ortaya konulmuştu.

Ezan-ı Muhammedînin (asm) ihyasına öncülük ederek ezanımızı hürriyetine kavuşturan İslâm Kahramanı Adnan Menderes’i ve arkadaşlarını rahmet ve minnetle anıyoruz.