SOSYOLOJİK VE EKONOMİK ÇÖZÜM

Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Kaya, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) öncülüğünde 1995 yılında hazırlanan “Doğu Sorunu: Teşhisler ve Tespitler” raporunun 30. yılı dolayısıyla düzenlenen panelde yaptığı konuşmada, "Kürt sorununun" yalnızca güvenlik politikaları ekseninde ele alınmasının çözümü mümkün kılmadığını belirterek, problemin sosyolojik, ekonomik ve siyasî boyutlarıyla değerlendirilmesi gerektiğini söyledi.

TOBB'UN "DOĞU RAPORU" NEDİR?

TOBB tarafından hazırlatılan “Doğu Sorunu: Teşhisler ve Tespitler” raporu, Doğu ve Güneydoğu meselesinin güvenlikçi politikalarla çözülemeyeceğini açık biçimde ortaya koymuştu. Bölgenin tarihî, ekonomik yapısı, etnik ilişkileri ve devlet-vatandaş bağının saha araştırmalarıyla incelendiği rapor, güvenlik merkezli uygulamaların sivil halkı da mağdur ettiğini ve hukuk dışı yöntemlerin meseleyi derinleştirdiğini tespit etmişti.

Bediüzzaman’ın reçetesi hatırlatılmıştı

Risale-i Nur Enstitüsü tarafından Diyarbakır’da düzenlenen “Hürriyetler ve Demokrasi Ekseninde Doğu/Güneydoğu Meselesi” başlıklı panelde de güvenlikçi politikaların meseleyi çözemeyeceği vurgulanmıştı.

Panelde, Bediüzzaman Said Nursî’nin Doğu meselesine dair ortaya koyduğu yaklaşımın bugün de geçerliliğini koruduğu ifade edilmişti.

Meselenin sadece güvenlik ve terör başlığı altında ele alınmasının meseleyi derinleştirdiği, buna karşılık hürriyet, adalet, meşveret ve kardeşlik eksenli bir bakışın kalıcı çözüm imkânı sunduğu dile getirilmişti. Bediüzzaman’ın cehalet, zaruret ve ihtilaf tespitlerinin aradan geçen onca yıla rağmen güncelliğini koruduğu belirtilmiş; eğitimin, ekonomik kalkınmanın ve toplumsal diyalogun ihmal edilmesinin ağır bedeller doğurduğu ifade edilmişti. Konuşmalarda, inkâr ve güvenlik merkezli politikaların toplumsal barışı zedelediği, İslâm kardeşliğini esas alan demokratik ve hukuk temelli bir yaklaşımın ise Doğu ve Güneydoğu meselesinde ortak gelecek için güçlü bir zemin oluşturacağı değerlendirilmişti.

***

Güvenlikçi politikalarla “Doğu Meselesi” çözülemez

“30. Yılında Doğu Raporu’ndan Bugüne” panelinde, Doğu meselesinin güvenlikçi politikalarla çözülemeyeceği, kalıcı çözümün demokrasi, hukuk ve diyalogla mümkün olduğu vurgulandı.

Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası (DTSO) ile Diyarbakır Tanıtma Kültür ve Yardımlaşma Vakfı (DİTAV) tarafından Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) öncülüğünde 1995 yılında hazırlanan “Doğu Sorunu: Teşhisler ve Tespitler” raporunun 30. yılı dolayısıyla düzenlenen “30. Yılında Doğu Raporu’ndan Bugüne” başlıklı panel düzenlendi. Panelde konuşan DTBO Başkanı Mehmet Kaya, raporun hazırlandığı dönemin şartlarına dikkati çekerek, 1990’lı yıllarda Kürt sorununun tamamen bir güvenlik ve terör meselesi olarak ele alındığını hatırlattı. Kaya, “Faili meçhullerin yaşandığı, güvenlikçi politikaların hakim olduğu bir dönemde, TOBB’un böyle bir çalışmayı gündemine alması önemli ve cesur bir adımdı” dedi. Raporun, meselenin yalnızca güvenlik başlığı altında ele alınamayacağını ortaya koyduğunu vurgulayan Kaya, “Bu mesele sosyolojisi, ekonomisi ve siyaseti olan bir sorundur. Bu çerçeve oluşturulmadan çözüm mümkün değildir” ifadesini kullandı.

Teşviklerden bölge yeterince yararlanamıyor

Bölgesel kalkınma politikalarına da değinen Kaya, yatırım teşviklerinden Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin yeterince faydalanamadığını belirtti.

Kaya, “Bölgesel kalkınma amacıyla uygulanan teşviklerden bölgenin yararlanma oranı yüzde 5’ler düzeyindeyken, Batı illerinde bu oran yüzde 65’lere ulaşıyor” diye konuştu. Eğitim ve temel tüketim harcamalarında da ciddi farklar bulunduğunu ifade eden Kaya, “Batı ile aramızda eğitim harcamalarında 26 kata, gıda harcamalarında ise 22 kata varan farklar var. Bu tablo, güvenlik merkezli bakış açısının bir sonucudur” değerlendirmesinde bulundu.

Diyalog ve müzakere önemli

Türkiye’de son dönemde Kürt meselesinin çözümüne yönelik bir diyalog sürecinin konuşulduğunu dile getiren Kaya, bu sürecin önemine şu sözlerle anlattı: “İsmi ne olursa olsun, bugün diyalog ve müzakerenin konuşuluyor olması önemlidir. Ancak hâlâ farklı bakış açılarına alan açmakta zorlanıyoruz” dedi. Türkiye’nin ciddi bir ekonomik süreçten geçtiğini belirten Kaya, yapılan araştırmalarda işsizlik ve ekonominin Kürt vatandaşlar açısından birinci sıradaki problem haline geldiğini aktardı. Kaya, iş dünyası ve sivil toplumun bu süreçte daha aktif rol alması gerektiğini belirterek, “Türkiye savaşın maliyeti ile barışın kazancını doğru şekilde hesaplayıp bunu topluma anlatmadığı sürece, güvenlik ve beka söylemleri krizi derinleştirmeye devam edecektir” ifadelerini kullandı.

Diyarbakır - Anka

***

“Doğu Sorunu: Teşhisler ve Tespitler” raporu nedir?

1995 yılında Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) tarafından Prof. Dr. Doğu Ergil’e hazırlatılan “Doğu Sorunu: Teşhisler ve Tespitler” raporu, Doğu ve Güneydoğu meselesinin güvenlikçi politikalarla çözülemeyeceğini açık biçimde ortaya koymuştu.

Bölgenin tarihi, ekonomik yapısı, etnik ilişkileri ve devlet-vatandaş bağının saha araştırmalarıyla incelendiği rapor, 1267 kişiyle yapılan anketlere dayanarak güvenlik merkezli uygulamaların sivil halkı da mağdur ettiğini, zorla göçler ve hukuk dışı yöntemlerin meseleyi derinleştirdiğini tespit etmişti. Çalışmada, bölge halkı ile PKK’nin mutlaka ayrıştırılması gerektiği vurgulanmış; tek etnik kimliğe dayalı vatandaşlık anlayışının problem ürettiği belirtilerek anayasal vatandaşlık, kültürel çoğulculuk ve Kürtçe’nin bir kültür dili olarak serbestçe kullanılmasının önemi dile getirilmişti. Raporda, kalıcı çözüm için hukuka bağlı bir terörle mücadele anlayışı, ekonomik yatırımların artırılması, eğitim ve istihdamın güçlendirilmesi, merkeziyetçi yapının gevşetilmesi ve halkı kazanmayı esas alan demokratik politikaların hayata geçirilmesi gerektiği ifade edilmiş; güvenlik ve baskı eksenli yaklaşımların meseleyi çözmek yerine daha da kronik hale getirdiği değerlendirilmişti.