Zaten gerek de yoktur. Hafızalarına her şeye yorarak sürmenaj etmelerine gerekte yoktur. Ancak akl-ı selim düşünceye sahip hangi alanda değerlendirilecekse o alanda uzman kişiler müşavir olarak veya müsteşar olarak istihdam edilir. Gerektiğinde kendisiyle istişare edilir ve ilgililerden gerekli bilgiyi aldıktan sonra gerekli açıklamalar yapılmalıdır. Amerika’yı yeniden keşfetmeye gerek yoktur. Şimdiye kadar devlet yönetimi böyle yönetilmiştir. Ancak bu konuda dikkat edilecek husus müsteşarın emin, güvenilir ve işinin ehli olmasına ve sahasında uzman olmasına dikkat edilir. Bu konuda Peygamberimizin (asm) şu hadisi prensip olarak alınmalıdır: “Ebu Mes’ud (ra) anlatıyor: “Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: “Kendisiyle istişare edilen kişi güvenilen bir kimse (olmalı)dır.”

Devlet yönetiminde başarılı olmanın esası müsteşarların ehliyetli olması hem devletin başındakini ve hem de halkının huzurunu temin eder. Bu konuda tarihi perpektiften bakıldığında başarılı yönetimlerin hep istişareye değer verilmesinden kaynaklandığı göze çarpar.

Hz. Ali’ye sordular:

Ne hikmettir ki, Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer zamanında ihtilâf yoktu, ama Hz. Osman ve sizin halifeliğinizin zamanında ihtilâflar çoğaldı. İlmin kapısı bu sözlere şöyle cevap verdi:

“Bunun hikmeti gayet açıktır. Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer zamanlarında Hz. Osman ve benim gibiler vardı. Bizim yanımızdaysa sizin gibiler var.”1

Herkesin mecbur olduğu hele devlet yöneticilerin en çok müracaat edeceği en önemli husus yöneticileri şüphelerden kurtarır, daha adil karar vermesini temin eder, kendisini de sorumluluktan kurtarır. Bu konuda Bediüzzaman Muhakemat adlı eserinde şöyle ifade eder: “Halbuki, taassup yerinde hak; ve safsata yerinde bürhan; ve tadlil-i gayr yerinde tevfik ve tatbik ve istişare ederse, dünya birleşse, hak olan mezhep ve mesleğini bir parça tebdil edemez. Nasıl ki, zaman-ı saâdette ve Selef-i Salihîn zamanlarında hükümfermâ hak ve bürhan ve akıl ve meşveret olduklarından, şükûk ve şübehatın hükümleri olmazdı.”2

Meşveretin uygulandığı yönetimlerde yanlışlar asgarî şekilde azalır ve Adil uygulamalar insanlara güven verir. Böylelikle insanlar aldatılamaz. Bu konuda Bediüzzaman yine Muhakemât adlı eserinde şöyle ifade eder: “Hem de meşveret-i efkârın mehasinindendir ki: Makasıd ve mesalik, bürhan-ı kàtı’ üzerine teessüs ve her kemale mümidd olan hakk-ı sabitle hakaikı rapteylemesidir. Bunun neticesi: Batıl, hak suretini giymekle efkârı aldatmaz.”3

Devlet yönetimlerinde istişareyi esas tutmakla birlikte kendisiyle istişare edilen kimsenin kimliğinden ziyade ne söylediğine dikkat etmek gerekir. Bu konuda Hz. Ali’nin (ra) şu sözü bu konuda esas alınmalıdır: “Muvaffakiyet kılavuzların en iyisi, güzel ahlâk arkadaşların en hayırlısı, akıl dostların en mükemmeli, edep mirasların en yararlısıdır. Kendini beğenmekten daha kötü bir yalnızlık yoktur. Söyleyenin kim olduğuna değil, ne söylediğine bak. Tamahkârlığa dayanan kardeşlik son bulmaya mahkûmdur.”4 

Dipnotlar

1- Sivasi, Şemsettin; Dört Büyük Halife, Hz. Ali, Selamet Yayınları, İstanbul, s. 54. Menkıbe.    
2- Nursî, Said; Muhakemât, Yeni Asya Neşriyat, İstanbul-1994, s. 32. 
3- Nursî, a.g.e. s. 33. 
4- Kandehlevi, H. Yusuf; Hayatü’s-Sahabe, Semerkant Yayınları, İstanbul-2010, c. 4, s. 213-214.