Geçmiş yıllar başa baş kâr-maliyet oranlarıyla neredeyse sökülme aşamasına gelen fındık bahçeleri, geçen sene 15 TL fiyat ortalamasıyla, üreticisine bir yıllığına da olsa nefes aldırıp yüz güldürmüştü.

Fındık ihraç ürünü olup; 2015 yılında, doların 2 liralardan 3 liralara dayanmasına ve 2015 sezonunda yüksek rekolte olmamasına rağmen; fiyatları 15 TL’den 9 TL’ye nasıl geldi? Fındık üzerinde nasıl bir oyun oynanıyor? Hükümet neden alivrecilere (aracılara), ithalatçılara ve Ferrero’ya ses çıkarmıyor?

Aslında her şey, 2006 yılında FİSKOBİRLİK’in (Fındık Tarım Satış Kooperatifleri Birliği) hükümet tarafından tasfiyesi ve TMO’nun göstermelik olarak devreye sokulmasıyla başladı. Zaten TMO, bu göstermelik görevi bitince, piyasadan çekildi. 

TMO, AKP tarafından devreye sokuluncaya kadar fındık fiyatları, 1995 0.080kuruş, 1996 0.166 kuruş, 1997 0.400 kuruş, 1998 0,675 kuruş, 1999 1 TL, 2000 1.1 TL, 2001 1.5 TL, 2002 1,60 TL, 2003 2.5 TL, 2004 5.2 TL, 2005 7.2 TL düzenli yükselişteydi. 

Sömürgeci dış güçlerin AKP hükümetini iknasıyla, FİSKOBİRLİK işlemez hale getirildi. Bin bir göz boyamayla, sanki fındığı millet yiyormuş gibi yüksek fındık fiyatlarının milletin aleyhine olduğu havası estirildi. Fındık fiyatları milletin cebinden karşılanıyormuş gibi bir hava oluşturuldu. Halbuki FİSKO’nun tek işlevi, fındık fiyatlarını regüle etmek ve satın aldığı fındığı satmak yani fındığa aracılık etmekti. FİSKO yönetimlerinin yaptığı idare yanlışları, FİSKO’yu yok etmek için bahane olarak kullanıldı. Her sene milyar dolarlar mertebesinde ülkeye döviz kazandıran fındığın fiyatlarını korumak için FİSKO’nun devletin kamu maliyesine bıraktığı görev zararı 35 yılda topu topu 2.5 milyar dolardı. (Üç yılda Suriye’li mülteciler için 10 milyar dolar harcandığını hatırlatmak isterim.) Aynı 35 yıllık dönemde FİSKO’nun fındık ihracatından ülke hazinesine kazandırdığı gelir 30 milyar doların üzerindedir. Ama Fiskobirlik olmasaydı, Türkiye’nin değil 30 milyar dolar, 15 milyar dolar bile zor kazanacağını son on yıllık fındık fiyatları açık bir şekilde gösteriyor. Türk fındığını bedavaya kaptırtmayan FİSKO’nun batılı emperyalist şirketlerce AKP’ye tasfiye ettirilmesi sonucu, fındık fiyatları 2006’da TMO fiyatıyla 7.00 TL’den 4.00 TL’ye, 2007’de TMO fiyatıyla 5.00 TL’ye, 2008’de TMO fiyatıyla yine 5.00 TL’ye demir attı. FİSKO öldürülünce, TMO’nun da görevi sona erdi. 2009’da TMO’nun piyasadan çekilmesiyle fındık fiyatı serbest piyasada 2009 yılında 2.45 TL’ye yani 2003 seviyesine çakıldı. 2010 yılında 3.50 TL’ye, 2011 yılında 6.20 TL’ye, 2012 yılında 4.65 TL, 2013 yılında 6,95 TL mertebesine ancak gelebildi. FİSKO’nun halledildiği yıl olan 2005’te fındık fiyatları 7.20 TL iken, bu fiyata 2013 yılında bile ulaşılamadı. Bu 8 yılda hem fındık üreticisi hem ülke ekonomisi milyarlarca dolar kaybetti. Türkiye yarı yarıya döviz kaybederken, bu işe aracı olanların ağızlarına yalnızca birer kaşık bal sürdüler. Üreticiye de dönüm başına destekleme adı altında sadaka misali 150-200 TL ödeyerek gözünü boyadılar.

2014’de yaşanan don felaketinin de etkisiyle fındık 15.00 TL fiyatları gördü. Fakat çoğu fındık üreticisi, bu fiyatları göremeden fındığını satmak zorunda kaldı. Bu sene için fındık rekoltesinin ihtiyaçtan fazla olmamasına ve doların yükselmesiyle her malın fiyatının artmasına rağmen; fındık fiyatlarının 15 TL’lerden 9.00 TL mertebelerine kadar düşmesi, fındıkta yine bir takım dış güçlerin oyunları olduğu iddialarını gündeme getirdi. 

Fındık fiyatları, dünyada fiyatları en hızlı yere çakılan ürün olurken, AKP hükümeti, fındık lobilerinin de etkisiyle, olayı sessizce izliyor. Fiyatları arz-talep belirliyormuş, serbest piyasaya müdahale etmek doğru olmazmış bahanesiyle fındık üreticisine arkasını dönüyor. Havada uçan kuşa müdahale eden, finans, eğitim kurumlarına el koyup kayyım atarken piyasaya müdahale etmemeyi düşünmeyen hükümet, yüzbinlerce fındık üreticisi söz konusu olunca, nedense, dışarıdan seyretmeyi tercih ediyor. 

Bir parantez de, fındık köylümüzü maraba yerine koyan Ferrero’ya açalım. 53 ülkede 37 bin çalışanı olan grup; % 80 fındık ihtiyacını karşıladığı Türkiye’de, ancak 2013 yılında 53.ülke olarak 19. ve son fabrikasını açmıştır. Bu durum Ferrero’nun Türkiye’ye verdiği önemi de göstermektedir. Ferrero’nun fındık üreticisine son dört yıldır layık gördüğü fiyat, 2 TL, 3 TL, 4 TL marul fiyatıdır. Çikolata sanayinin hammaddesi yani bir sanayi ürünü olan fındığı yıllardır marul, pırasa fiyatından almakta ve utanmadan Türk basınına Türk fındıkçısına sahip çıktığı palavrasını uydurmaktadır. Dünyada fındığın en fazla tüketildiği ürün, Ferrero’nun ürettiği “Nutella”dır. Nutella’nın içeriğinde % 13 fındık vardır ve Türkiye fiyatı şu an 14 TL civarındadır. Yani 14 TL’lik Nutella’nın 14x0,13=1,82 TL’si fındık maliyetidir. Fındık fiyatı 9 TL’den 18 TL’ye artsa yani iki katına çıksa, Nutella’nın fiyatı ancak 1,82 TL artacak, 14 TL’den 14+1.82 = 15.82 TL’ye çıkacaktır. Ferrero, Nutellanın fiyatını Avrupa ülkelerinde 0.60 euro yani, yaklaşık 2 TL artırmayarak hayatını fındık mahsulüne bağlamış yüzbinlerce yetiştirici, çoluk çocuğun, tüyü bitmemiş yetimin hakkını yemekte, kanını emmektedir. Türk çiftçisinin sırtından milyarlarca dolar kazanmaktadır. Ferrero dünyanın diğer yerlerinden temin ettiği fındık mahsulüne, Türk fındığının en az iki katı fiyat vermektedir. Mesela Ferrero, İtalya’dan ve İspanya’dan satın aldığı saman tadındaki fındığın fiyatını Türk kamuoyuna açıklayabilir mi?

Olmadık şeylerden hain ve kahraman üreten sahte pehlivanlar, fındık üreticisini düşürdükleri durum karşısında dut yemiş bülbül gibi susmaktadırlar. Hükümet istese bu oyunu bir günde bozar ama bozmazlar. Hükümet yarın çıksa yıllık üretimin 1/25’i kadar yani 20.000 ton fındık alıyorum dese fındık düştüğü yerden bir günde kalkar. Ama bir yanda para babaları olan fındık lobileri diğer yanda sessiz çoğunluk. Kimi tercih edecekler tabii ki para babalarını. Zaten FİSKO bugünler için yok edilmedi mi? Arada devlet yok, FİSKO yok, Ferrero’nun insafına terk edilmiş yüzbinlerce fındık üreticisi. Dünya üretiminin % 80’nine sahip olduğumuz milli ürün fındığımız böyle rezil ediliyor. Gerçekten yazık. Yaşanan bu kadar zulme rağmen; fındık bölgelerinde yine de tulum çıkarmıyorlar mı? İşte buna da yazık.