Amerika’da Trump’ın gitmesi, Türkiye’de Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın istifası hayırlara vesile olur mu, bilemeyiz, ama tek adam rejiminin ülkeye hiçbir iyiliğinin olmadığı artık kesinlik kazanmıştır.
Ayrıca bu malî krizin, ekonomik krizi daha da derinleştirmemesi dilek ve temennimiz olsun.
Gerçi tek adam rejiminde kehanet sahibi ve sahasında tek (!) bir yığın ekonomi yorumcusu türedi ki, pıtıraklar gibi sosyal medya ağını sardı.
En iyisi biz, onların çektiği alanlara girmek bir yana, bakmaya bile yanaşmadan, krize sebeplerin en büyüğüne ve çarenin de en etkili olanına dikkat çekelim.
Japonlar son derece sade, basit, yalın, mütevazi yaşayan insanlardır. Evlerini mobilya ile, eşya ile dolduranlar Japonlara göre ruhen tekâmül edememiş, hayatın mânâsını anlayamamış, zavallı kimselerdir. Böyleleriyle, “Evini mezat salonuna çevirmiş zavallı” diye eğlenirler. Bir insanın gösteriş için eşyanın esiri olması ne kadar acıdır.
Vaktiyle Japon ekonomisinin darboğazdan geçtiği, iç borçlar ve dış borçlar gırtlağa ulaştığı sırada, zamanın başbakanı meclisi toplar. Kürsüye çıkar, durumu açık açık ve tehlikeleri ile anlatır. Son olarak da tarihe mal olacak şu beyanda bulunur: “Şu andan itibaren, Allah şahidim olsun ki, Japonların iç ve dış borçları son kuruşuna kadar ödenmeden, pirinçten başka birşey yemeyeceğim, şu üstümdeki elbiseden başka elbise giymeyeceğim.”
Evet, böyle der ve dediklerini de yapar. En üstten en alta bir israftan kaçınma kampanyası açılır. Japonya bütün borçlarını öder. Bu durum, toplumun bütün kesimlerini, tek istisna olmadan kapsama alanına alır.
Bir de ülkemize bakınız; yöneticilerin, toplumdan israftan kaçınmayı ve iktisada riayeti istemeye yüzleri bile yok. Zira kendileri boğazlarına kadar israfa batmışlardır.
Aslında Risale-i Nur Külliyatı’nda her sorumuzun cevabı, her derdimizin devası ve her hastalığımızın çaresi gösterildiği gibi; maddî, sosyal ve hatta siyasî buhranlarımıza karşı tedbir, çare ve ölçüleri de bu Kur’ânî yorumlarda bulmamız mümkündür.
Gençlik Rehberi, Hanımlar Rehberi, İhtiyarlar Risalesi, Hastalar Risalesi ve İktisat Risalesi derken, yüz otuz parçadan ibaret onlarca eser... Yeter ki biz; bir küçük Risale, bir cümle, bir kelime demeyip, onları kelime kelime, cümle cümle hayatımıza taşıyalım ve yaşayalım.
İşte İktisat Risalesi’nden bir-iki misal:
“İktisatsızlık yüzünden müstehlikler çoğalır, müstahsiller azalır. Herkes gözünü hükûmet kapısına diker. O vakit hayat-ı ictimâiyenin medarı olan san’at, ticaret, ziraat tenakus eder. O millet de tedennî edip sukut eder, fakir düşer.” 1
“‘Kanaat eden aziz olur; tamah eden zillete düşer’ hadisinin sırrıyla, kanaat, izzeti intaç eder (netice verir). Hem sa’ye ve çalışmaya teşcî eder. Şevkini ziyadeleştirir, çalıştırır. Çünkü, meselâ bir gün çalıştı. Akşamda aldığı cüz’î bir ücrete kanaat sırrıyla, ikinci gün yine çalışır. Müsrif ise, kanaat etmediği için, ikinci gün daha çalışmaz. Çalışsa da şevksiz çalışır.” 2
Yine Bediüzzaman’a göre, sosyal çalkantıların sebebi iki cümledir: Birisi: “Ben tok olduktan sonra başkası açlıktan ölse bana ne.” İkincisi: “Sen çalış, ben yiyeyim.”
İslâm âleminde bu iki cümlenin tesirlerinin kırılması da ancak zekât emrinin uygulanması ve faizin kaldırılmasıyla gerçekleşir.
Evet, bu da gösteriyor ki, manevî buhranlar gibi, maddî buhranlar da Batı kaynaklıdır.
Yeryüzündeki kaynakların sınırlı, insan ihtiyaçlarının ise sınırsız olması sebebiyle, bir bilim dalı olarak iktisat ya da ekonomi; kaynakların daha verimli bir şekilde kullanılabilmesini sağlamak amacıyla kurulmamış mıdır?
Pekâlâ biz, fert, millet ve devlet olarak iktisadî ve ekonomik bir uygulamanın içinde miyiz? Bu soruya rahatlıkla “hayır” cevabını verme durumunda isek, ülkemizi sarsan ekonomik krizden, iç ve dış borçlardan şikâyetçi olmaya bile hakkımız olmamalıdır.
Dipnotlar:
1- Lem’alar, 19. Lem’a, 7. Nükte.
2- Lem’alar, On Dokuzuncu Lem’a, s. 258-260.