Konu şöyle geçiyor: “Bugün Sözler’inizden değil hepsini, bir tanesini alan insafla okursa, hakkı teslime; ve münkir ise, gittiği yolu terke; fasık ise, tevbeye mecbur olacağına kat’iyen ümitvarım.” (Hüsrev, Tarihçe-i Hayat, s. 328.)

‘İnsafla okuma’yı biraz daha yakından tanımak istiyorum.

Sözlükte insaf; adaleti ve hakkı düşünerek davranma diye geçiyor.

Peki, okumada adalet ve hakkı düşünme nasıl olur?

Adaletli okumak; kendine haksızlık yapmadan, duygularına sağlıklı gıdalarını vererek, hak ve hakikat neyi gerektiriyorsa onu yaşamaktır. Kendine zararı dokunacak olsa da, hakka, doğruluğa sahip çıkmaktır. Okuduklarına göre yanlış giden bir şeyler varsa, onları terk etmektir. İnancı, hukuku, sevgiyi baş tacı etmektir. İnsanı insan yapan değerleri yüceltmektir. Hakikati örseleyen yıkıcı etkiden kendini korumaktır. Adaletli okumak; aklı, kalbi, vicdanı sağlıklı beslemek ve hayatı öylece yaşamaktır. His ve heveslere kaptırmamaktır. Vicdanı kaybetmemektir. Zihni, hayata olumlu katkısı olmayan odun yığınları hükmündeki malumatlarla boğdurmamaktır.

Hakkı düşünerek okumak ise, hakkı batıla tercih etmeyen bir takım prensipler etrafında okumaktır. Maddi manevi faydalı okumak, ne okuduğunu bilmektir. Yoldan çıkaran, felaketlere sürükleyen okumalar da vardır. Hak ve hakikat, elmas hükmündedir. Elması kömürle değiştirmemektir.

İnsaflı okuyan, hakkı hak bilir, kabul eder ve hayatında yaşar. Bâtıldan çekinir. Günahlar içinde ise tevbe istiğfar eder. İnsaflı okumak iyiye, doğruya, güzele götüren, fayda sağlayan, ilim olan okumaktır. Bu okumak tefekkür anlamıyla da ibadettir.

İnsaflı okumak, insana her türlü iyi gelen, yan etkisiz ilaç gibidir. İnsanı iyiye sevk eden, kötüden koruyan ve temizleyen bir okumadır.