Akademisyen Mesut Özel, doktora tezinde, kamunun beyaz yakalıları olarak tanımlanabilecek kaymakam, hâkim, savcı, denetmen gibi kadrolara atanmalarda kayırmacı ilişkileri oluşturan ağ ve süreçlerin araştırdı. Özel, doktora tezi için 29 kişiyle odak grup ve derinlemesine görüşme yaptı. Tezde, görüşülen 29 kişinin hâkimlik ve savcılık sınavları sonrasında yapılan güvenlik soruşturmasına takılmamak ve görüşmede kullanılan ifadeler gerekçe gösterilerek elenmemesi için isimleri kodlanıyor. Araştırma bulgularına göre bahse konu kadrolara atama süreçlerinde yaygın kayırmacılık ağları ve ilişkileri tesbit ediliyor. Bu kayırmacılık ağı ve ilişkileri ve bunların işleyişinde; güvenlik soruşturması, mülakat, referans gibi uygulama ve ilişki sistemlerinin oldukça etkili olduğu araştırma sonucunda ortaya çıkan bulgulardan biri olarak göze çarpıyor.

Güvenlik soruşturması nesnellikten uzak

Doktora tezinin bir bölümünde gerek güvenlik soruşturmasında mahallinde yapılan araştırma gerekse bu araştırma sonucunda elde edilen verilerin değerlendirilmesi süreci, bu araştırmayı ve sonrasında araştırma sonucunda elde edilen verileri değerlendirecek kişi veya kişilerin sübjektif görüşlerine, eğilimlerine, ahlâk anlayışlarına göre değişebilecek mahiyette olması sebebiyle hukukî boyutu ve objektifliğinin tartışılması gerektiğinin altı çiziliyor. Üstelik kişinin kayıtlı ikamet adresi ile fiilen ikamet ettiği adresinde yapılan araştırmanın çoğunlukla o kişinin yakınları, komşusu, köylüsü, muhtarı gibi kişilerden -ki sahadan edinilen bulgular, bunun son yıllarda sadece referanslara sorulması şeklinde gerçekleştiği yönündedir- alınan duyumlar ve ifadelerin raporlaştırılmasından oluşacağı da göz önünde bulundurulduğunda, güvenlik soruşturmasının nesnellikten uzak, öznel yargılara dayalı olmasının kaçınılmaz olacağına işaret ediyor.

İdeolojik kimlik üzerinden şekilleniyor

Gazete Duvar’ın haberine göre, tezin çarpıcı bölümlerinden olan ‘Güvenlik Soruşturmasının Güvenilmezliği ve Referanslar-la İlişkisi’ bölümünde, görüşmecilerin ‘bizden mi’ gibi sorularla karşılaştıklarını ifade ediyor. Türkiye’de Hâkim/Savcı gibi kadrolara atamalarda özellikle 15 Temmuz süreci sonrası ‘güvenlik soruşturmaları’ oldukça ilginç bir hal aldığını, yapılan görüşmelerde bu soruşturmalarda izlenen yöntemin aslında hukuk devletiyle uyuşmayan tabiri caizse dedikodular üzerinden şekillendiği tesbit edildiğini, ‘Güvenilir’ kişilere sormak şeklinde yürütülen güvenlik soruşturmalarında -güvenilir kişi olarak- ‘referans’ların en belirleyici unsur oldukları saha araştırmalarında ortaya çıkan en önemli bulgulardan biri olduğuna vurgu yapılan tezde, bu referansların ise belirli bir ideolojik/siyasî kimlik üzerinden şekillendiği/görünür olduğuna yer veriyor.