Bu tartışmalar ve değerlendirmeler yapılırken o dönemin aydın münevver isimlerini ve fikirlerini de tartışmak gerekir. Bunların başında Bediüzzaman Said Nursî geliyor. Geçenlerde TYB Urfa Şubesi’nde Mehmet Âkif Ersoy’u anma programında, yine çoğu ortamdaki gibi dönemin bütün aktörleri söylenirken Said Nursî eksik bırakılıyor. Bizim müdahalemizle Said Nursî programa dahil oldu.

2021 yılında İstiklâl Marşı yılı münasebetiyle çoğu ortamlara konu olacağa benziyor. Biz de o dönemde hafızalarımızda kalan bir iki başlık söylemek isteriz:

1900’lü yılların fikir adamlarının görüşleri önemlidir. “İslâm’ı hayata yeniden hâkim kılmak” fikir ve önerisi çoğu İslâmcı yazarın ortak hedefidir. II. Meşrûtiyet’ten sonraki basın ve fikir hürriyeti atmosferinde Sebîlürreşâd’da yazan Said Nursî ve Mehmet Âkif, aynı idealleri taşıyorlardı. 

Sultan Abdülhamid dönemindeki muhalefetlerinin şahsî değil, ilkesel olduğunu bunun da asıl ögesinin istibdat olduğunu açıklamışlardı. Bediüzzaman ve Mehmet Âkif gibi İslâm âlimlerinin meşrû dairedeki hürriyet ve meşrûtiyeti istemeleri Abdülhamid’e niçin muhâlif olduklarını çoğu mevcut İslâmcı yazarlar ve tarihçiler hâlâ anlayabilmiş değiller. 

O dönemde birçok mütedeyyin isim, Sultan Abdülhamid’in istibdadına karşı oldukları için muhalif görülüyorlardı. İstibdadın İslâmla örtüşmediğini söylüyorlardı. Âkif’in istibdat şiiri ve Said Nursî’nin istibdat tanımlarını daha dikkatli okumak gerekir. Bu âlimler aslında gerçek hürriyet ve meşrûtiyetin Osmanlıyı çöküşten kurtardığı gibi Asya Kıt’ası’nın ve İslâmın da bu kurtuluşu olduğunu söylüyorlardı. 

Said Nursî ve Âkif’in o dönemde Cemaleddin Efgani ve Muhammed Abduh’a karşı müsbet duygulara sahip olması ortak hedefleri İttihad-ı İslâm ve ıslahatçı olmalarıdır. Bediüzzaman Hazretleri İttihad-ı İslâm fikrinde Cemaleddin-i Efganî ve Muhammed Abduh’u da selefleri arasında sayar. Âkif’in de bu âlimlere karşı müsbet bir tavrı vardır. Bunu bugün bile dinde hassas muhakeme-i akliyeden noksan olanlar hâlâ anlayamamışlardır.1

Mehmet Âkif, tıpkı Afgânî, Abduh ve Bediüzzaman Said Nursî gibi Asr-ı Saadet vurgusu yapmıştır. Mehmet Âkif’e göre ümmetin yaşadığı hezimetin bir sebebi de cehalettir. İttihad-ı İslâm konusunda yukarıda sayılan bütün isimler müttefiktir. 

O dönem İslâmcılarının miraslarından beslenenler ve dâvâ için çıkılan yolda başka sokaklara yönlenip giden şimdiki İslâmcıları da unutmamak gerekir.

Bediüzzaman’ı bütün bu İslâmcı yazarlardan ayıran en büyük farkın istiğna mesleği olduğunu söylemeden edemeyiz. Birçoğu devletin kendilerine verdiği mebusluklar ve benzeri ulufelerle tarihte yerini almıştır.

Âkif’in,

“O nuru gönder İlâhî, asırlar oldu yeter!/

 Bunaldı milletin afak’ı, bir sabah ister.”

“Doğrudan doğruya Kur’ân’dan alıp ilhamı,

/ Asrın idrakine söyletmeliyiz İslâm’ı.”

şeklindeki istekleri Kur’ân’dan ilhamını alan Risale-i Nur’la belki de hayat bulmuştur. 

Mehmet Âkif, değerli ediplerin bir arada bulunduğu bir mecliste, “Victor Hügolar, Shakspeareler, Descarteslar edebiyatta ve felsefede Bediüzzaman’ın bir talebesi olabilirler” demiştir.

Bediüzzaman; “Hem merhum Fetva Emini Ali Rıza ve merhum Ahmed Sirani ve merhum Şevket Efendi ve merhum Mehmed Âkif gibi insaflı, Risale-i Nur’u fevkalâde takdir ve tahsin eden o muhterem ve merhum zatların hatırı için, biz İstanbul hocalarına dostuz, onlardan gücenmeyiz...” 2

Bu vesileyle 27 Aralık 1936’da vefat eden Millî Şairimizi rahmetle yad ediyoruz.

Dipnotlar:

1- Sözler, Zübeyir Gündüzalp’in Konferans’ı, s. 1241.

2- Emirdağ Lâhikası-I, (107. Mektup).