Yakın geçmişte bunlardan en önemlileri 2009’daki hileli seçimlere yönelik protestolar, 2017’deki başarısız ekonomi yönetimine karşı gösteriler ve 2019’da akaryakıt zamları hakkındaki yürüyüşler şeklinde sıralanıyor. Bahsedilen toplumsal protestolar, İran güvenlik güçlerince sert biçimde bastırılmıştı.

İran vatandaşı Kürt asıllı Mahsa Amini 13 Eylül’de kıyafet kanununa göre uygunsuz giyindiği gerekçesiyle Ahlak Polisi tarafından gözaltına alınmıştır. Amini’nin kıyafetinin uygunsuzluğu saçının bir miktarının başörtüsünden dışarı çıkması ve görünmesi olarak belirtiliyor. Amini’nin gözaltındayken 16 Eylül’de öldüğü haberi, İran’da yeni toplumsal protestolara neden oldu. Kadınlar saçlarının bir bölümü kestikleri videoları sosyal medyada paylaşarak önce sanal ortamda sonra da sokaklarda gösterilere başladılar. Bunun üzerine hükümet, bazı bölgelerde internete ulaşımı kesintiye uğrattı.

Ancak İran’daki son protestoların muhtevası, öncekilerden farklı. Son gösterilerde ülkenin zenginleriyle, işçileri, sokak satıcıları vd. farklı ekonomik sınıflar ve muhtelif etnik grupların katılımı söz konusu. Yani Amini’nin vefatı, İran’daki farklı unsurları bir araya getirdi.

İran’da yüksek enflasyon, daralan ekonomi, ABD’nin uyguladığı ambargo, işsizlik, yoksulluk, gelir dağılımı adaletsizliği, yolsuzluk, siyasi hırs, rüşvet, iç göç, rejime olan güven sorunu da eklenince, toplumsal huzursuzluk içinden çıkılmaz bir hâl alıyor. Aynı zamanda zikredilen bu olumsuzluklar, ülkedeki protestoları müdahaleye de açık duruma getiriyor.

İran’daki gösterilerin neredeyse 80 şehre yayıldığından bahsediliyor. Protestolarda halk “Azatlık, Adalet, Milli Hükümet” pankartlarını taşırken, Tahran Üniversitesi’nde de “diktatöre ölüm” sloganları seslendiriliyor.

İran ekonomisinin olumsuz seyrettiği ve Ayetullah Hamaney’in sağlık durumunun kötüleştiği bir dönemde, hükümetin güçsüzlük belirtisi göstermemek için protestolara  müdahalesinin giderek sertleştiği bildiriliyor.

Son yıllarda İran’da gösteriler giderek artıyor. Ülke gençliğinin, sert müdahaleye rağmen protestolara katılarak risk almalarının sebebi, kaybedecek bir şeylerinin olmadığına yorumlanıyor. Yani gençlerin gelecek için umutlarının olmaması da, gösterilerin yüksek oranda katılımcıyla daha geniş bir alana yayılmasına dikkat çekiliyor. Artık İran’da sistemin reformuna inancın kalmadığı muhtemeldir. Birde Ahlak Polisi’nin uygulamalarının gençleri dinden uzaklaştırdığına yönelik değerlendirmelere yol açıyor.

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, gelişmeleri “isyan” olarak nitelendiriyor. Ayrıca ülkede rejimin uygulamalarına karşı gerçekleştirilen gösterilere karşı, birde 25 Eylül’de rejim yanlısı muhafazakârların mitingleri yapıldı. Böylece İran’da karşıt görüşlü toplumsal gruplar arasında kutuplaşmanın arttığı ihtimaldir.

Diğer taraftan İran’da reformistliğiyle bilinen İslami İran Halk Partisi Birliği’nden (İİHPB) “barışçıl gösterilere izin verilmesi, tutuklananların serbest bırakılması, zorunlu kıyafet kuralının kaldırılması ve Ahlak Polisi kurumunun feshedilmesi” çağrısında bulundu. İİHPB, 1997-2005 arasında Muhammed Hatemi’nin Cumhurbaşkanlığı döneminde yardımcılığını yapanlar tarafından yönetilmektedir.

İran’da her yeni protesto, bir öncekinden daha büyük bir şekilde gerçekleşiyor. Adım adım İran Baharı ihtimali üzerinde duruluyor. Belki de rejimi endişelendiren de budur.