TEVHİD-İ TEDRİSAT RUHU VE DİN EĞİTİMİ:
Osmanlı’nın son zamanlarında, 1912 yılında, Medresetü’l-Vâizîn (Vaizler Medresesi) adıya mektepler açılmıştır. 1913 yılında ise Medresetü’l-Eimme ve’l-Hutebâ (İmamlar ve Hatipler) Medreseleri öğretime başlamıştır. Daha sonraki gelişmelerde bu iki medrese birleştirilerek Medresetü’l-İrşâd ismini almıştır.
Osmanlı Devleti’nin son dönemi ile Cumhuriyetin ilk yılında öğretime açık olan medreseler, Medâris-i İlmiye ve İstanbul merkezli Dârü’l-Hilâfe adıyla iki kısım altında toplanmıştı. Tevhîd-i Tedrîsât (Eğitim ve Öğretim Birliği) Kanunu (3 Mart 1924) ile bütün medreseler Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlanmış olmasına rağmen, bir tamimle Medâris-i İlmiye (Din ilimleri okutan) medreseler kapatılmıştır.
Görünüşte Tevhîd-i Tedrîsât Kanunu, eğitim ve öğretim müesseselerinin idare ve teftişinin tek elde toplanmasına matuf idi. Yani idare ve teftiş selâhiyeti, Maarif Vekâleti’ne verilmiştir. Buna rağmen Maarif Vekili Hüseyin Vâsıf, 11 Mart 1924 günü ilgili makamlara gönderdiği telgrafla medreseleri kapatmıştır.
Dârü’l-Hilâfe Medreseleri de 1924 yılında İmam Hatip Mekteplerine dönüştürülmüştür.
İMAM HATİP MEKTEPLERİ
Tevhîd-i Tedrîsât Kanunu’nun kabulüyle İmam Hatip Mektepleri fiilen Türkiye’nin çeşitli illerinde açılmış ve tedrisata başlamıştır. Bu mekteplerde Din ağırlıklı derslerin yanı sıra Hüsn-i Hat (Güzel Yazı), Yabancı Dil, Tarih Coğrafya, Cebir, Nebatat (Botanik), Fizyoloji, Ruhiyat (Psikoloji), İçtimâiyat (Sosyoloji) gibi ilimler de okutulmaktaydı. Ancak, bu mekteplerin ömrü de pek uzun olmamıştır. 1930 yılının Eylül’ünde bütün İmam Hatip Mektepleri, -kâfi sayıda talebe olmadığı bahanesiyle- kapatılmıştır! Halbuki, diğer okullara göre bu okulların fazla mevcudu bile vardı! Asıl sebep ise, Resmî İdeoloji’ye endeksli Eğitim Siyasetinin, Dîni dışlayan, Materyalist düşüncesine dayanmasıydı!
1945’e kadar Lâikliğin ilânı sebep gösterilerek dinî alana matuf çeşitli baskılarla halk Din bakımdan cahil bırakılmıştı! Toplumun ihtiyacı olan imam, hatip, vaiz yetişmemiş, bu hususta büyük bir açık oluşmuştu. Herkes kendi başının çaresine bakmak mecburiyetinde kalmıştı. Hal böyle olunca sağlıklı bilgiye ulaşmaktan mahrum olan halk arasında batıl inanışlar yaygınlaşmaya başlamıştı.
İMAM HATİP KURSLARI
1945 yılında fiilî olarak Demokrasi’ye geçilmesiyle Demokrat Parti kuruldu. Bu parti Din’e karşı daha müsbet bir tavır aldı. Bu da mevcut CHP iktidarını zora soktu. Seçimler yaklaşırken Dîn’i hayatı ilgilendiren konularda bazı adımlar atmak ve icraatlarda bulunmak zorunda kaldı. İşte bunlardan biri de İmam Hatip Yetiştirme Kursları idi.
Müslüman vatandaşların Dîn’i hizmetleri ifa edecek elemanlara da ihtiyaçları olduğu ve bunları yetiştirecek öğretim müesseselerinin kurulması lâzım geldiği anlaşılmıştı! Bunun neticesinde 21 Mayıs 1948 tarihinde İmam Hatip Yetiştirme Kursları açılması önergesi kabul edilmiştir. Bu kursların müddeti 10 ay idi. Türkiye genelinde toplam 10 kurs merkezi açılmıştır. Kursun programı Dîn’i dersleri ihtiva ederken, bunun yanında tarih, coğrafya, Türkçe gibi kültür derslerine de yer verilmişti.
İmam-Hatip Yetiştirme Kursları, iktidarın samimiyetinden ziyade, Demokrasiye geçişte siyasî bir yatırım olarak açılmıştır.
Zira daha baştan İmam Hatip Okulu olarak düşünülüp daha uzun müddetli ve gerçekçi bir program hazırlamak yerine, sadece kurs programı olarak geçiştirilmiştir. Tamamen göstermelik ve sembolik olarak açılan bu kurslar da maalesef kısa zamanda tarihe karışmıştır!