Bir cümlede, iletilmek istenen mesajın sıhhati için mantık son derece önemlidir. Mantık tutarsızlıkları, cümlede dil bilgisi kaidelerine aykırı başka bir pürüz olmasa bile mesajın eksiksiz iletilmesine engel olur. 

Mantık hatasına dayalı misalleri, birkaçı müstesna kendi yazarlarımızdan değil, hâriçten derledik. 

*“Yorgun yüz hatları gevşedi, rehâvet havası dağıldı.” 

Rehâvet, “gevşeklik, kendini koyuverme, ağırlık, tembellik” mânâlarına gelmekte. 

Zaten yorgun olan yüz hatları gevşiyor ise, rehâvet dağılmaz, katmerlenir. 

*“Zenginlik, fakirlik; körlük, topallık vb. bedenî engellere sahip olmak gibi farklılıklar, hikmetin bir gereği olarak var edilmiştir.”

Zenginlik ve fakirlik, yazarımızca “bedenî” engeller arasına dâhil edilmiş.

*“ (Zekâtın) terki ise, namazdan sonra, en büyük günahlardan biri olarak kabul edilmektedir.”

Yazarımız, namazı en büyük günahlar arasına soktuğunu fark etmemiş;  maalesef tetkik eden arkadaşlarımız da.

*“Şahıslar ne kadar karizmatik, becerikli, kabiliyetli olsalar da hatadan hâlî olmamak, nefis taşıyor olmak, her an dış tesirlerin etkisi altında kalabilecek olmak, kişisel zaaflarından faydalanılma tehlikelerinin bulunması vb. sebeplerle hizmetlerin merkezinde olmaktansa bir şahs-ı manevînin a’zâları hükmünde olmaları iman hizmetinin sağlığı açısından çok kritik.”

“…bir şahs-ı manevînin a’zâları hükmünde olmaları iman hizmetinin sağlığı açısından çok KRİTİK.”

Kritik:Hassas, tehlikeli, endîşe veren (durum).

“Endişe veren bir durum” şahs-ı mânevînin merkezinde olmak  değil, şahs-ı mâneviye dahil olamamaktır.

*“Kaan soruyu sorar sormaz göz ucuyla salonu taradı.”

 Taramak: Baştan sona dikkatle aramak demektir. Göz ucuyla olmaz.

*“Var olan şey ya yaratılmıştır ya da yoktur. Hiçlik âlemindedir.”

 Yorumu size bırakıyorum! 

* “Yıldızlar ve güneş HER ZAMAN aynı parlaklıkta parıldarlar, ışık verirler ve batarlar... Ama BAZEN yıldızlar da, güneş de farklı parıldar, ışık ışık aydınlık verirler ve batarlar …”   

*“(Dünya) Fânilerin fenâya kavuştuğu bir nesildir?!”

“Nesil” lafzının, Dünya için kullanılabileceğine cevaz veren bir lügat var mı?

Biraz da dışarıdan misaller:

*“Çıkacağımız geziyle ilgili izlenimlerimizi paylaştık.”

Çıkılmamış bir gezinin izlenimleri(!)

*“Karar, üye tam sayısının bir fazlasıyla alındı.”

Elli üye varsa, 51 kişiyle karar alınmış(!) 

*“Sinemada sigara ve kabuklu yemiş yenmez.” 

 “…sigara yenmez” denmiş. Yüklem eksikliği, bir mantık hatasını doğurmuş.

“Sinemada sigara İÇİLMEZ ve…”

*”Haftaya gösterime girecek bazı filmlerin içeriklerini sizlere hatırlatmaya çalıştık.”

Gösterime girmemiş filmlerin muhtevası nasıl hatırlatılacak? “TANITMAYA” denmeliydi.

*“Tedbir alınmazsa bu hastalık ölüme, hatta kısmî felce sebep olabilir.”

Felç “kısmî” olunca, ölümden de beter bir şey oluyor herhalde(!)

“…bu hastalık KISMÎ FELCE, hatta ÖLÜMEsebep olabilir.”

*”Son turda atlet, arkasındaki yarışçıyı bir hamlede geçti.”

“Son turda atlet, ÖNÜNDEKİ yarışçıyı bir hamlede geçti.”

Bir soru:

“Peşimden yürüdüğü için belli etmek istemediği, yan yana yürürken çoğu kez de bunu başardığı pek hafif aksaması, şimdi daha bir belli oluyordu.” 

Böyle bir cümle, siyak ve sibâkı çok düzgün, tutarlı bir metinde karşımıza çıkarsa, nasıl bir değerlendirme yapmalıyız? Mantık hatası var mı, yok mu?

Doğru cevabı yorum köşesine yazan okurumuz olursa biz de kendisini yorum köşesinde husûsan tebrik ederiz.