Adam sahnede türkü söylüyor: “Bitlis’tee üç minâreee” diye âvâzını salmışken sesini kısarak “bir rivâyete göre beş” demiş ve devam etmiş: “Beri gel ağam beri geel!”

Hâl ekleri,  ilk mektebe göre beş (yalın, -i,-e,-de,-den); liselere göre ilgi hâli (-in,-nin) ilâvesiyle altı; üniversitede ise vasıta hâli (-le) ve  eşitlik (–ce) hâli ilâvesiyle sekiz ve dahi  bir rivâyete göre de yön hâli (-eri,-arı) zammıyla dokuz tanedir.

Hâl ekleriyle ilgili  hataların ilk misalleri, ilgi hâli denilen ekle (-in,-nin) alâkalı olacak. Eksiklik veya fazlalığı anlatım bozukluğuna yol açan bu ekten, tamlama yanlışlarını işlerken önceki yazılarımızda söz etmiştik. 

Şapka Deyip Geçmeyin 28, 29,30,31,32,33’te tamlama yanlışlarını işlerken bu ekin hatalı kullanımlarını örneklerle göstermiştik. Şimdi yine ilgi hâli hatalarını hatırlatıp sonra diğer hal eklerine geçeceğiz.

*“İmân esasları ahlâkî normları sonsuzluğa taşıdığı gibi; ibâdetler, muâmelât ve davranış biçimleri de ahlâkî değerleri hem teorik, nazarî hem de pratik olarak uygulamasını yapar.”  İlgi hali eksik.

“…ahlâkî değerleri … uygulamasını yapar.”

“…ahlâkî değerlerİN … uygulamasını yapar.”

*“Bu durum Sovyetler’in, OPEC’in lideri konumundaki Suudi Arabistan’la ilişkilerinde dönem dönem dostluk ve yabancılaşmasına sebebiydi.”

“… dostluk ve yabancılaşmasıNA sebebiydi.”

Yönelme hâli yerine ilgi hali kullanılmalıydı:

“… dostluk ve yabancılaşmasıNIN sebebiydi.”

*”Hayatının birikimlerini eserlere dönüştürdüğü dönemde sosyal hayata yansıyan dinsizlik cereyanı Bediüzaman’ın eserlerine odaklanmaya sevk etmiştir.”

İlgi hâli gereksiz. Yerine, belirtme hali kullanılmalıydı.

“Hayatının birikimlerini eserlere dönüştürdüğü dönemde sosyal hayata yansıyan dinsizlik cereyanı BEDİÜZZAMAN’ı,  eserlerine odaklanmaya sevk etmiştir.”

*“Gazetenin, Risâle-i Nur hizmetin meşveret heyetindeki kimselerin reyleri ile çıkarıldığını halka; Mustafa Polat, Mehmed Kutlular, Bekir Berk, Fırıncı Mehmed ve mesele ile alâkalı diğer Nur Talebeleri tarafından suret-i kat’iyede söylenmeyecek.”

Cümledeki anlatım pürüzünün giderilmesi için gerekli yere ilgi hali eklenecek, hem de lüzumsuz kullanılmış belirtme hâli kaldırılacak:

“Gazetenin, Risâle-i Nur hizmetiNİN meşveret heyetindeki kimselerin reyleri ile ÇIKARILDIĞI,  halka; Mustafa Polat, Mehmed Kutlular, Bekir Berk, Fırıncı Mehmed ve mesele ile alâkalı diğer Nur Talebeleri tarafından suret-i kat’iyede söylenmeyecek.”

*“Elbette İsrailli idarecilerin bu pervasızlığın sebebi, sırtlarını ‘büyük devletler’e dayamış olmalarıdır.”

“Elbette İsrailli idarecilerin bu pervasızlığınIN sebebi, sırtlarını ‘büyük devletler’e dayamış olmalarıdır.”

* “Peygamberimiz (asm), en büyük özelliklerinden birisi de istikamettir.” 

“PeygamberimizİN (asm), en büyük özelliklerinden birisi de istikamettir.”

*“Dinen zengin sayılan mukim ve hür kişilerİN Hanefî mezhebine göre vacip, Şafii mezhebine göre müekked sünnet olan bir ibadettir.”

“Dinen zengin sayılan mukim ve hür kişilerE Hanefî mezhebine göre vacip, Şâfiî mezhebine göre müekked sünnet olan bir ibadettir.”

* Kürtçe ile eğitim yapılması ise; Kürtler elli sene sonra ana dilim nerede, itirazının önüne geçmek ve muhtemel bir probleme de bir çözüm olarak ortaya koymuştur.

Cümlede eksik olan belirme ve ilgi hali ekleri, anlatım bozukluğuna yol açmış. Doğrusu:

Kürtçe ile eğitim yapılmasıNI ise; KürtlerİN elli sene sonra “Ana dilim nerede?” itirazının önüne geçmek ve muhtemel bir probleme de bir çözüm olarak ortaya koymuştur.

Devam Edecek