Anadolu düşmanlardan temizlenmiş, yeni bir devletin inkişafa başladığı görülmüştü.

Bediüzzaman o yıllarda İstanbul’da idi. İngilizler’e karşı verdiği mücadele Ankara’da bulunanlar tarafından takdirle karşılanıyordu.

Hatırı sayılır dostları araya girerek onu Ankara’ya çağırmaları karşısında: ”Ben siper arkasında olmak istemiyorum” diyerek bu talepleri kabul etmedi. Daha sonra bu ısrarlar şiddetli bir talebe dönünce Ankara’ya geldi.

Mecliste “hoş amedi” (hoş geldiniz) ile karşılandı. Bu merasim, onun vatanperverliği ve yüksek meziyetleri vesilesiyle yapılmıştı. Milletvekillerinin bir boşluk ve manevî yetersizlikleri içinde olduklarını görüyor, yeni devletin temellerinin sağlıklı olmasını arzu ediyordu.

Bu maksatla, ”Tabiat Risalesi” adlı eserini Ankara’da kaleme aldı ve Yenigün Matbaası’nda bastırdı.

Fakat Arapça olarak telif edilen bu eser, “Arapça bilen az, ayrıca milletvekilleri ve bakanların dahi istifade edememesi neticesinde pek tesirli olmadığını” söylüyor Bediüzzaman.

Gidişatın farkına varan Üstad, on maddelik bir beyanname hazırlayarak milletvekillerinin ve reisin dikkatini çekmiştir. Bu beyanname tesirini göstermiş, milletvekillerinin namaz kılanlarının adedini altmış kişi artışmış, bu hareket neticesin de reis ile arasında bir çatlak meydana getirmiştir.

Riyaset odasında M. Kemal’le tartışmışlardır. Bu konuşma, reisi oldukça sarsmıştır.

Bediüzzaman, çeşitli imtiyazlar verme teklifini kabul etmemiş, Ankara’dan ayrılmıştır. 

Bediüzzaman’ın “Şu inkılâbın temelleri sağlam gerek“ sözleri nazara alınmamış, ülkemiz hâlâ sağlam bir idarî sisteme kavuşamamıştır. Bunun hâlâ sancılarını yaşamaktayız. Şahıs hâkimiyeti devam etmektedir.

İstibdat, derin dondurucuda buz gibi beklemektedir.