Kimi zaman kâinatın Yaratıcısının varlığı, birliği ve sair isim ile sıfatlarını anlatmak için varlık âleminden örnekler vererek ve kıyaslar yaparak anlatmaya çalışırız. Bu örnekleme, meseleyi kavramak, akla yaklaştırmak içindir.
Yoksa, Yaratan ile yaratılan arasında hiçbir ilgi yoktur. Biri Yaratan ve sonsuz kudret ile sonsuz sıfatlar Sahibi, diğeri, sonsuz acizlik sahibi ve yaratılan.
San’atkâr san’ata, usta yapıya, kâtip yazıya benzemediği gibi; aralarında hiçbir münâsebet yoktur. Aynen öyle de, bu kâinatı yaratan Allah, yarattıklarından hiçbirisine benzemiyor.
Allah’ın varlığı, birliği, ilim, kudret, hallâkıyet gibi sonsuz sıfat ve her sıfat ve ismi sonsuzluğuna, başta Kur’ân-ı Azimüşşan, Fahr-i Âlem Hz. Muhammed (asm) ve kâinat kitabı dediğimiz varlıkların delâletiyle hiçbir şüphemiz kalmıyor.
Yalnız, Allah’ın bazı isim ve sıfatlarını kavramakta güçlük çekmekteyiz. Bir kısım nefsî, şeytânî, felsefî şüphelere maruz kalmaktayız. Bu şüphelerimizi de ortadan kaldıracak aklî ve naklî delilleri sunmaya çalışalım.
Bu meselede, dikkat edeceğimiz en önemli püf noktası şudur:
İsim ve sıfatları sonsuz olan Cenâb-ı Hak ile, O’nun yarattıklarını kıyas etmemektir. Çünkü, kıyas edilmezler, edilemezler. Yaradan başka, yaratılan bambaşka bir şey. San’at ile san’atkârı kıyas edemeyiz. Meselâ, bir mobilyayı veya otomobili düşünelim. Mobilya sert, şu renkte ve hareketsiz ve cansız. Otomobil ise, benzin ve yağ yemektedir.
Öyle ise, bunları yapan ustanın rengi de böyle, vücûdu da sert veya otomobil benzin yediğine göre, ustası “süper benzin” yemektedir; denemez. Meselâ, karınca, “Ben şu kalemi kaldıramıyorum, çok çok büyük, öyle ise bunu kimse kaldıramaz!” diye bir iddiada bulunamaz. Bulunursa, ahmaklık etmiş olur. Aynen öyle de, kendi gücü ve sıfatları ile, Cenâb-ı Hakk’ın sıfatlarını benzeştirmeye kalkanlar yanılırlar ve ahmaklık etmiş olurlar.
Cenâb-ı Hak, bize bu sıfatları, O’nu bilelim, tanıyalım, anlayalım diye vermiştir. Bir kıyas-ı vahidi, bir ölçü, bir mihenk olsun diye. Bunları veren ve Yaratanın ise sonsuzdur. Ancak, bu sıfatlarımız sayesinde, Allah Teâlânın sonsuz isim ve sıfatlarını anlayabiliyoruz. Bizim görmemiz, işitmemiz, duymamız, düşünmemiz ve sâir sıfatlarımız cüz’î ve basittir. Ancak, başta görmeyi, sonra bütün gözleri, sonra gözlerin gördüklerini, sonra görme işlemi için lâzım olan bütün unsurları yaratan nerede; yaratılmış bir basit varlığın görmesi nerede?
Evet, misal, temsil, meseleyi anlamak içindir. Yoksa, misal ile misal verilenin karşılaştırılması ve kıyaslanması değil. Zîrâ, bütün sıfatları sonsuz ile, bütün sıfatları sonlu olanın kıyas, karşılaştırma, benzeşme kaldıramayacağı muhakkaktır. Her sıfatımızı, her özelliğimizi buna kıyaslayabilir ve misalleri çoğaltabilir ve mevzuû çok rahatlıkla anlayabiliriz.
Kur’ân’da Allah’ın “Hiçbir benzeri yoktur.1 “Göklerde ve yerde tecellî eden en yüce sıfatlar O’nundur.”2 diye ferman edilirken;
O’nun ortağı, benzeri, misli, misali, şebihi, zıddı olmadığı, hiçbir mahlûka benzemediği tekrar tekrar vurgulanır.
Dipnotlar: 1- Şûrâ Sûresi, 11. 2- Rum Sûresi, 27.
***
NOT: Geçtiğimiz Pazar günü, Çorum’da verdiğimiz verdiğimiz “Hürriyet, Demokrasi Ekseninde İslam Kardeşliği ve Dünya Barışı” mevzulu konferansımızı haber yapan Çorum Hakimiyet Gazetesi ve Çorum Haber Gazetesi’ne ve ayrıca aynı mevzu ile ilgili röportaj yapan TV 19’a (176 ülkeye yayın yapıyor) teşekkürlerimi sunuyor, başarılarının devamını diliyorum.