İnsanlık, “vahşet, bedeviyet, kölelik, esirlik, ücretlilik” devirlerini geçirip, “serbestiyet/hürriyet ve malikiyet”1 olan son döneme girdi çoktan.
İslam alemi “köle gibi çalışıp, esir (hak ve hürriyetlerden mahrum), boğaz tokluğu ücretle” boğuşuyor! Öyle ise, baskıcı, şahsa dayalı, yetkinin tek adamda toplandığı sistemi kaldırıp “hürriyet, meşrutiyet/ meşveret/demokrasi” ihya mecburiyet ve mükellefiyetindeyiz. Zira, cumhurbaşkanında araması gereken kıstaslar, “Hürriyetçi, meşrutiyetçi, cumhuriyetçi, meşveretçi, demokrat, âdil, şeffaf, sorgulayıcı, liyakatçı (işi ehline veren), din ve mukaddes değerleri tekeline almayan, siyasetine âlet ve basamak yapmayan, tarafgir olmayan, insanlar arasında ayırım yapmayan” özelliklere sahip olmalı.
Zira, İslamiyet; fikir, inanç, vicdan ve sair tüm hak ve hürriyetleri ihtiva eder: “La ikrahe fiddin/Dinde zorlama yoktur.”, “Şeriat-ı garrâ müsavatı ve adaleti ve hakikî hürriyeti cemî revabıt ve levazımatıyla câmidir.”3 “Hürriyet imanın hassasıdır (özelliğidir).” Kur’an’da vurgulan “şûra” ve “meşveret” kavramları demokrasi, meclis, parlamenter sistemdir. “Veşavirhum fil-emri/Ve işlerde onlarla istişare et.”5 ‘Ve emruhum şûra beynehum/Onların aralarındaki işleri istişare iledir.’6 âyet-i kerîmelerinin tecellîsidir ve meşveret-i şer’iyedir.”7 “Rûh-u meşrûtiyet (demokrasinin ruhu), şeriattandır; hayatı da ondandır. Meşveret, meşrutiyet-i şer’iyye, İslâma uygun şartları ve kuralları belirlenen meşrutiyet sistemidir. “Ey iman edenler! İnsanlar arasında adâlet edin; emaneti, işi ehline verin.”8 melindeki âyet, hem adâlet, hem de liyakati emreder. “Cumhuriyet ki, adâlet ve meşveret (ekseriyetin görüşüne uyma) ve kanunda inhisar-ı kuvvetten ibarettir.”9
Kararın eksere göre verildiği meşveret de şefflık ve sorgulamadır. Peygamberimiz (asm), Bedir, Uhud, Hendek’te ordunun konuşlandırılması, savaş taktikleri gibi en kritik hususlarda bile arkadaşlarına danışmış, fikirlerini almış, kendi görüşüne aykırı olsa bile meşverete göre hareket etmiştir.10 Sahabe, özellikle Hulefa-i Raşidin istişareyi pratik hayata geçirip şaheser örnekler vermiş; adil, sorgulayıcı şeffaf idari sistemi tüm asırlara ders vermiştir.
Dipnotlar:
1-Sözler, Enst./inter., s. 650.; 2-Bakara Suresi, 256.; 3-Divan-ı Harb-i Örfî, s. 84.; 4-Münazarat, s. 59.; 5-Al-i İmran Suresi, 159; 6-Şûra Suresi, 38.; 7-Münazarat, s. 23.; 8-Nisâ Sûresi, 58.; 9-Divan-ı Harb-i Örfi, s. 65.; 10-İbnu Kesir, II, 128-129.