Diğer taraftan, dışarıdan iman ve İslâm esaslarına yapılan hücumları, gelen ilmi, fenni taarruzları durduramamak da ancak ispat ile mümkün.
“İspat”; doğmatizmi (nassiyeyi) yok edip imânımızı güçlendirir, enerjimizi arttırır. Güçlü imâna sahip olan; maddî-mânevî tekâmül eder; huzûr ve sonsuz mutluluğu yakalar.
İslâmiyet, her meselesini ilmî, aklî-mantıkî ispat, kalbî tasdik ve vicdânî süzgeçten geçirmesine rağmen; bir kısım çevrelerde hâlen, “İnanç-imân  ‘gayba’ aittir; ispat edilemez. İnanmak isteyen inanır, inanmayan inadından inkâr eder; ispat faydasız ve gereksizdir” anlayışı hâkim.
İspatı gereksiz bulanların bir grubu zorlandığından, “lüzûmsuz” kılıfı geçiriyor. Oysa gayet kolaydır. Zîrâ, varlıklar adedince deliller var ve her bir zerre, Cenâb-ı Hakkı zâtıyla, sıfâtıyla târif ve ispat eder. 1
İspatın lüzûmunu ispat etmeden önce vurgulayalım: Müslümanlığın şartlarından birincisi, “akıl ve baliğ” olmak, yâni, aklın tercihiyle imân dâiresine girmektir.2 “Aklı olmayanın dini de yoktur” vecizesi bunu ifâde eder. Mükellefiyet akıl ile başladığına göre; İslâmiyet körü körüne imân önermez.
Evet, Müslümanlar, bürhâna, delile tâbi olarak akıl, fikir ve kalble imân hakikatlerine girer. Başka dinlerin bâzı ferdleri gibi ruhbanları taklit için bürhanı bırakmıyor. 3
İcmâlî ve taklidî bir tasdikten ibâret 4 olmayıp; vicdânî ve aklî 5 olan imânî hükümleri ispat, son derece lüzûmludur. Çünkü, imânın var olup olmadığı (da) sorgu ile anlaşılır.6 Ayrıca, kalbi, kâmil imân derecesine çıkaracak, aklı ikna edecek, susturacak bürhandır. 7

Dipnotlar:
1. Emirdağ Lâhikası, s. 308.
2. Mektûbât, s. 205.
3. Tarihçe-i Hayat, s. 80.
4. Sikke-i Tasdik-i Gaybî, s. 175.
5. İşârâtü’l-İ’câz, s. 140.
6. Age, s. 46.
7. Sözler, s. 479.