İlk dersimizde konumuzla hiç alâkalı olmamasına rağmen bu konuyla ilgili bir takım sorular soruldu. Açıkçası soruları biraz hayretle karºıladık ve ºaºırdık. Gençlerin bu konuda oldukça aç olduğu kanaatine vardık ve soru sorduklarında ise çok soru sordukları konusunda eleºtiri aldıklarını iºittik. Biz de “Güzel soru sormak ilmin yarısıdır” hadis-i ºerifini hatırlattık.
Büyüklerimizden öğrendiğimiz talebelere ‘ellerine balığı vermek yerine balık tutmayı öğretmek’ hakikatini de aklımızdan çıkarmayarak, gençlerin sorularına elimizden geldiğince cevap bulmaya çalıºtık.
Kısaca sorularımız: Ruh nedir? Belli bir ºekli var mıdır? Nasıl sonsuzdur? Rüya âlemi ile iliºkisi nedir? Ruhun üflenmesi nasıl olur?
Said Nursî ruhu ºu ºekilde tarif eder:
“Ruh; bir kânun-u zîvücud-u haricîdir, bir namus-u zîºuurdur. Sâbit ve dâim fıtrî kânunlar gibi, ruh dahi âlem-i emirden, sıfat-ı irâdeden gelmiº; kudret ona vücûd-u hissî giydirmiºtir, bir seyyâle-i lâtîfeyi o cevhere sadef etmiºtir. Mevcud ruh, mâkul kanunun kardeºidir. İkisi; hem dâimî, hem âlem-i emirden gelmiºlerdir. ªâyet, nevilerdeki kânunlara Kudret-i Ezeliye bir vücûd-u hâricî giydirseydi, ruh olurdu. Eğer ruh, ºuuru baºından indirse; yine lâyemut bir kânun olurdu.” 1
Ruh, haricî vücut giydirilmiº ºuurlu bir kanundur. Kâinatta bazı sabit ve daimî fıtrî kanunlar bulunmaktadır. Meselâ yerçekimi kanunundan tutun, fen ilimlerinden aklımıza gelen bütün kanunlara kadar, buna örnek gösterebiliriz. Yerçekimi kanununu göremiyoruz, fakat hepimiz bu kanunun olduğuna inanıyoruz. Çünkü bir ºeyi yüksek bir yerden bıraktığımızda yere düºüyor. Vücudu olmasa dahi bu kanunun olduğunu kabul ediyoruz.
Diğer bir örnek ise, mıknatıs. Bir mıknatısta eksi (-) ve artı (+) kutuplar vardır. Her iki kutup da aynı güçte çekme özelliğine sahiptir. Biz bu iki kutbun varlığını nasıl anlayabiliyoruz? Gözümüzle görebiliyor muyuz? Hayır. Yalnızca iki aynı kutbu ya da farklı kutupları yanyana getirdiğimizde birbirini çekmesinden veya itmesinden anlayabiliyoruz. Çünkü biliyoruz ki, aynı kutuplar birbirini çeker, zıt kutuplar birbirini iter. Bu bir kanundur. Ama vücut giydirilmemiºtir.
ݺte bu kanunlar gibi ruh da emir âleminden ve irade sıfatından gelmiºtir.
Ruh nurlu bir İlâhî emirdir. Kendine özgü bir varlığı vardır. ªuurludur, canlıdır. Ruh bozulmaz. Meselâ herhangi bir rahatsızlık geçirdiğimizde ya da kaza vs. sonucu azalarımızdan birini kaybedebiliriz. Ama ruhumuzdan bir parça eksilmez. Ruh birdir. Diğer kanunlardan farkı, vücudunun olmasıdır. Ruh beka âleminden gelmiº, beden ona giydirilmiºtir. Ruh beden için değil, beden ruh için yaratılmıºtır. Görmemiz, iºitmemiz, acıyı ve sevinçleri hissetmemiz ruh ile mümkündür. Ruh dünyayı göz penceresinden izlemektedir. Rüyada yiyen, içen, gören ruhtur.
İnsanın hayatı boyunca bedeni ºekilden ºekle girmektedir. Ana rahminde ruhu üflenir. Bebek iken de ruhu vardır. Daha sonra çocuk olur, daha sonra gençlik dönemi, daha sonra olgunluk ve yaºlılık dönemlerini Rabb-i Rahim ömür verdiği sürece görür. Sürekli değiºim halindedir. Zayıflar, kilo alır. Bedeninin değiºim halinde olması gibi karakteri de değiºebilir insanın. Beden değiºir, huy değiºir, karakter değiºir vs. Bütün bu değiºimlerle birlikte ruh ise bâkî kalır. Nasıl bâkî kalır? Bir incir çekirdeğinde onun programını koruyan ve onu bekaya namzet eden Cenâb-ı Erhamürrâhimîn elbette ruhu da bâkî kılar.
 Nasıl beden acıkır, doyma ihtiyacı hissederse; ruh da acıkır ve doyma ihtiyacı hisseder. Peki ruhun doyumu nasıl olur? Ubudiyet (kulluk/ibadet) ile olur. Ruhun manasını anlayamadan, ubudiyetin manasını anlamak zordur.
Sorularımıza belki tam anlamıyla cevap veremesek de bir giriº mahiyetinde bu notlarımızı sunduk ve anladık ki ruhun mahiyetinin anlaºılması oldukça elzem.

Dipnot:
1- Hutbe-i ªamiye, s. 120.