Gençler yapay zekâyı sadece teknik araç değil, bazen de arkadaş gibi kullanıyor. Ödevden kariyere pek çok alanda destek alıyor. Ancak uzmanlar, bu durumun sosyal becerileri zayıflatma ve sathîlik riskini hatırlatıyor.
Haber: Süleyman Alp Özcan
[email protected]
Teknoloji dünyası hızla değişiyor ve gelişiyor. Yapay zekâ (YZ) artık yalnızca üretim hatlarında veya laboratuvarlarda değil, gençlerin günlük hayatında da yer alıyor. Bu gelişme, fırsatlar kadar riskleri de beraberinde getiriyor. Peki gençler bu dönüşümün neresinde?
YZ ve gençlik
Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2025 verilerine göre, üretken yapay zekâ kullandığını beyan eden kişilerin oranı %19,2 olarak açıklandı. Bu kullanımı en yoğun yaşayan grup ise 16-24 yaş aralığıyla gençler. Bu grup içindeki YZ kullanım oranı %39,4 seviyesinde. Gençler, YZ’yi sadece teknik araç olarak değil, bazen de “arkadaş gibi” hissedilen bir iletişim biçimi olarak görüyor. Özellikle yalnızlık, stres ya da kararsızlık dönemlerinde yapay zekâ sohbet robotları yargılanmadan “dinleme” hizmeti sunuyor. Öte yandan “Her on gençten üçü meslek seçiminde yapay zekâ araçlarını dikkate alıyor” yönündeki araştırma, bu teknolojinin gençlerin gelecek planlarını doğrudan şekillendirdiğini gösteriyor. Ayrıca YZ’nin gençler arasında artan kullanımına rağmen, birçok genç bu sistemlerin şeffaf olmadığını ve kaynaklarının güvenilirliğinin sorgulanabilir olduğunu düşünüyor.
Bilgiye hızlı erişim
YZ teknolojisi, bilgiye erişimi hızlandırıyor; ödev araştırmalarından içerik üretimine kadar pek çok alanda gençlere destek olabiliyor. Ayrıca kodlama, veri analitiği, makine öğrenimi gibi alanlara ilgi duyan gençler için yeni kariyer kapıları açıyor.
YZ ile dönüşüm
Belediyeler ve STK’lar da bu dönüşüme kayıtsız kalmıyor. Örneğin İzmir Büyükşehir Belediyesi “Yapay Zekâ 101” eğitimiyle gençleri bu dünyayla tanıştırıyor. Keçiören Belediyesi ise “AI4Youth” projesiyle 14–18 yaş arasındaki gençlere YZ temelli atölyeler, Mentorluk desteği ve projeler sunuyor. Bu tür girişimler, gençleri yalnız tüketici değil, aynı zamanda üretici konumuna taşımayı amaçlıyor.
YZ yalnızlaştırabilir
Psikolog Mervenur Şimşek, gençlerin YZ ile kurdukları ilişkiye dair şu yorumu yapıyor: "Kişi, gerçek bir iletişimin getirilerinden kaçınarak yapay zekâ ile ilişki kurmaya çalışırsa, bunu yalnızlığa sürükleyebilecek bir durum olarak ele alabiliriz. İhtiyaç açığı çıktığında kişinin şartsız bir şekilde temas kurabildiği yapay zekânın, kişinin insanlarla olan sosyalleşme becerilerini zayıflatma riski taşıdığını öngörüyorum.”
Sathîlik tehlikesi
Ayrıca, derinlemesine düşünme yerine “özet” bilgiye yönelen gençlerde yüzeysellik riski de dikkat çekiyor. YZ ile gençlerin birlikte şekillendirdiği bir gelecek mümkün ancak dikkatle yaklaşılması gereken bir alan. Denge ve sorumluluk gerekiyor.
Sonuç:
• Eğitim sistemleri, YZ okuryazarlığını öncelemeli, etik ve uygulama eğitimini yaygınlaştırmalı.
• Gençler, YZ’yi araç olarak kullanırken eleştirel düşünmeye devam etmeli: “Bu bilgi nereden geliyor, hangi veriler kullanıldı?” sorularını sormalı.
• Teknoloji şirketleri ve yazılım geliştiricileri, YZ’nin gençlerle etkileşimini tasarlarken gizlilik, güvenilirlik ve kullanıcı kontrolü prensiplerini göz önünde bulundurmalı.
• Gençler, dijital gelişimlerin diğer ucundaki gerçek insanlarla bağlantılarını koparmamalı; sosyal bağlar ve yüz yüze iletişim hâlâ çok değerli olduğunu unutmamalı.
Düşündüğümüzde, gençler ve yapay zekâ arasındaki ilişki tek taraflı bir kullanım değildir. Birlikte yol alınabilecek bir işbirliği olabilir. Bu ilişki dikkatli şekilde kurulursa hem kişisel gelişim hem de toplumsal fayda için güçlü bir potansiyel barındırır.