Bosna-Hersek’te bir süredir siyasî gerilimler yaşanıyor. Bosna-Hersek Devlet Başkanlığı Konseyi üyesi Sırp lider Milorad Dodik’in söylemleri dikkat çekiyor. Dodik’in 3 Kasım 2021’deki açıklaması “Dayton Anlaşması için aslına dönülmez ise, ülkeyi meydana getiren iki entiteden biri olan Sırp Cumhuriyeti’nin bağımsızlığını ilân edeceğini” belirtmesi siyasî krizi derinleştiriyor. Bununla birlikte ülkede Dayton Anlaşması’nın gereğince kurulan ve Anlaşma’nın sivil yönlerinin uygulanmasından sorumlu olan eski Yüksek Temsilci Valentin Inzko’nun 23 Temmuz 2021’de “soykırım inkârını suç sayan bir yasa çıkartmasını boykot etmeleri kararıyla başlayan siyasî kriz, Dodik’in ayrılıkçı söylemleriyle büyümüş ve Bosna-Hersek’te bir kez daha savaş olur mu sorusunu” gündeme getirmiştir.

Sırp Cumhuriyeti Meclisi’nde “Bosna-Hersek İlâç ve Tıbbî Malzeme Kurumu’nun yetkilerini, Sırp Cumhuriyeti’nde kurulacak yeni bir kuruma devretmeye ilişkin kanun teklifinin kabul edilmesi” de, Dodik’in, Anlaşma’ya aykırı bir şekilde yeni devlet kurmasına yönelik bir adım olarak değerlendiriliyor. Birde Dodik’in Genel Başkanı olduğu Bağımsız Sosyal Demokratlar İttifakı (SNSD)’nın kabul ettiği kararlarda “Sırp askerlerinin kendi ordusunu kuracak” iddiası ile muhtelif talepleri kabul edilmezse “Bosnalı Sırpların kendi kaderini tayin hakkını kullanarak, entiteden ayrılabileceği” kaydediliyor. Hatta Dodik daha da ileri giderek “7 AB ülkesinin Sırpların bağımsızlığını desteklediğini” de ileri sürüyor. Bosnalı Sırpların, devlet kurumlarından çekilme planı bölgede endişelere yol açıyor. Böylece Dayton Anlaşması’nın sonu mu, güvenlik ve savaş ihtimali tartışmaları yaşanıyor.

Dodik’in açıklama yaptığı aynı tarihte, BM Güvenlik Konseyi (GK) “Bosna-Hersek’te artan siyasî gerilimlerin ortasında bir araya gelerek, 26 yıllık Dayton Barış Anlaşması’nın uygulanmasındaki ilerleme gözden geçirilerek ülkedeki AB öncülüğündeki istikrar gücünün görev süresini 1 yıl daha uzatma kararı alması” önem arz ediyor.

GK, Dönüşümlü Üye (Rotating Memebers) ülkelerin de katılımıyla, BM Sözleşmesi’nin 7. Bölümü kapsamında “2604 (2021) (Belge S/RES/2604(2021) Sayılı Kararı”nı oybirliği ile kabul ederek AB ve AB ile işbirliği içinde hareket eden üye devletlere, Dayton Anlaşması’nın askerî yönlerinin uygulanmasına yardımcı olmakla görevlendirilen “Çok Uluslu İstikrar Gücü EUFOR-Althea’nın görev süresini 12 ay daha uzatma kararı almıştır.” Ayrıca GK “NATO’nun Bosna-Hersek’te bulunma yetkisini de 12 ay süreyle yenilemiş” oldu.

Bosna-Hersek Hırvat Demokrat Birliği (HDZ BİH) Başkanı Dragan Čović’in de önümüzdeki yıl yapılacak Bosna-Hersek Cumhurbaşkanlığı seçimlerine yönelik hamlesi mevcut. Čović, “Hırvatlar’a ayrılan Cumhurbaşkanlığı Konseyi üyeliğini tek başına kazanabilmek için yapısal değişiklikler” talep ediyor. Čović “taleplerinin yerine getirilmezse seçimi engellemekle tehdit ettiği” iddialar arasında.

Čović’in istekleri hakkında da GK’daki Hırvat Delegesi Ivan Šimonović’in “mevcut seçim hükümlerinin, seçim mühendisliğine izin verdiğini ve böylece Bosna-Hersek’teki Hırvatları Cumhurbaşkanlığı bünyesindeki meşrû temsilcilerini seçmede mahrum bırakıldığını” vurguluyor. Šimonović’in “bu kabul edilemez durumun değiştirilmesi gerekiyor” diyerek, “seçim yasasının Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına ve ilgili diğer kararlara uyması için yasal değişikliklerin yapılmasını kuvvetli bir şekilde destekledikleri” aktarılıyor.

Her ne kadar GK, EUFOR-Althea’nın görev süresini 12 ay daha uzatma kararını almış olsa da, Sırp ve Hırvat liderliğinin Dayton Anlaşması’nın kurduğu ortamı kendi lehlerine bozma gayretleri görülmektedir. Buna ek olarak Dodik’in, Dayton Anlaşması’nı tehdit ettiği de ortadadır. Bundan dolayı GK toplantısına katılan delegelerin çoğunluğu “Bosna-Hersek’in temel ilkelerini, egemenliğini ve toprak bütünlüğünü destekliyoruz” beyanında bulunuyorlar.

GK, AB ve NATO EUFOR-Althea’nın görev süresinin uzatılması ile Bosna-Hersek’teki mevcut yapıda her hangi bir değişikliğe gitmek istemediğini göstermektedir. Eğer Dayton Anlaşması üzerinde bir müzakere yapılacaksa, diplomatik yollarla yapılmalıdır. Dodik’in ve Čović’in tehditleri ile değil.