İbrahim Salih Bey: “Aylık belli miktar gelirim ve vasat bir aracım var. Ev sahibi değiliz. İş yeri açmak için borç almıştım. Borcumun bir kısmını ödedim. Ama daha var. Sorum şu; 1) Benim borcumdan dolayı kurban kesmem vacip mi? 2) Eşimin bilezikleri var. Ona ayrıca kurban düşer mi?”
Allah’a Ulaşacak Olan Takvanızdır
Kurban Bayramı’nda kurban kesmek gücü olanlar için Hanefî Mezhebi’ne göre vacip, diğer mezheplere göre ise müekked sünnet hükmünde bir emirdir.
Kurban kesmenin farz bir emir olmayışı, Allah’ın şefkatinden ve merhametindendir. Vacip veya sünnet-i müekkede oluşu da, muktedir olanları kurban kesmeye teşvik eder. Kurban kesen Allah’ın rızasına nail olur ve günahları bağışlanır.
Kıt imkânları ile kurban kesmek belki daha makbuldür. Cenab-ı Allah yerini sıhhatle, afiyetle, bereketle, sevapla, para ile inşallah doldurur.
Muktedir olanlar kurbanı Allah rızası için ibadet kastıyla keserler. “Kurbanlarınızın ne etleri, ne de kanları Allah’a ulaşacak değildir. Allah’a ulaşacak olan ancak sizin takvanızdır.” 1 âyeti buna delildir.
Kimler Kurban Kesmelidir?
Kurban ibadeti şeâirdendir, yani İslâmiyet’in bir beldede yaşandığının alâmetlerindendir. Diğer yandan, muktedir olanlar için kurban, Bedîüzzaman Hazretleri’nin “vaciptir, terk edilmez, muhkemâttır, hiçbir cihetle tebeddül etmez, değiştirilmez” 2 dediği sünnet-i müekkede sınıfına girer. Değiştirilmesi bid’attır. Muktedir olunduğu halde amel edilmediğinde, sevaptan ve feyzden mahrumiyet vardır.
Bundandır ki Hanefî Mezhebi kurbana güç yetirme ölçüsünü yüksek tutuyor ve bu ölçüye ulaşan birisinin kurban kesmesini vacip görüyor. Hanefî Mezhebi’ne göre bir kimsenin kurbana muktedir olmasının en az ölçüsü, aslî ihtiyaçlarından ve borçlarından başka asgarî “nisap miktarı” mala (seksen beş gram altına yahut buna denk mala veya paraya) sahip olmasıdır.
Diğer mezhepler ise kurbana güç yetirme şartlarını daha aşağıya çekmişler ve tabir caizse tabana yaymışlar; hükmen de, bu şartlara ulaşan birisi için sünnet-i müekkede görmüşlerdir. Meselâ Malikî Mezhebi, bayram süresince kurban parasını temin eden bir kişiyi, sene içinde bu paraya muhtaç olmayacak durumda olursa kurban kesmeye muktedir saymış; muhtaç olacaksa muktedir saymamıştır. Şafiî Mezhebi ise sene içinde durumu ne olursa olsun, bayram süresince zarurî ihtiyaçlarından başka “kurban parasını temin edebilen kişiyi” kurbana muktedir görmüştür. Hanbelî Mezhebi de, ödeme imkânına sahip herkesi, borçlanarak da olsa kurban alabiliyorsa, kurbana muktedir saymıştır. 3
Ödenebilir Borçların Durumu
Yani anlaşılan o ki, eğer borçlu bir kişinin borçlarının karşılığı var ve periyodik aralıklarla ödeme imkânına sahip ise ve bayram süresince kurban parasını da temin etmişse, nisap miktarı mala sahip olmasa bile, bu kişi Şafiî ve Malikîlere göre kurban kesmeye muktedir demektir. Eğer bu kişinin borçlanarak kurban alabilme imkânı varsa, bu durumda da Hanbelîlere göre kurban kesmeye muktedir demektir.
Fakat kurban için faizli krediye girmek caiz değildir.
Eğer bir kişi mezheplerin “dördünün de” şartlarını taşımıyorsa, kurban yükümlüsü olmaz.
Sorularınıza gelince:
1) Borçlarınızı düşün! Eğer kurbanlık almaya muktedir olmazsanız size vacip olmaz.
2) Eşiniz ayrı bir mükelleftir. Eğer elindeki diğer bilezik ve mücevherat 85 gram altın değerinden fazla ise kurban kesmesi vacip oluyor.
Allah kabul etsin.
Dipnotlar:
1- Hac Sûresi: 37. 2- Lem’alar, s. 58. 3- A. Cezirî, İslâm Fıkhı, c. 3, s. 1043.