Divan-ı Harb-i Örfi’deki beraattan sonra Bediüzzaman Van’a gitmek üzere İstanbul’dan ayrılır. Bediüzzaman Hazretleri, omuzuna almış olduğu yeni vazifenin yüklemiş olduğu hizmet şevkiyle, pür ümit ve emellerle Şark’a yolculuğuna başlamıştı. Ümitsizlik, yılgınlık ve bitkinliğin askerlerini tar-ü mar edecek ümit ve azm dersini vere vere İstanbul’dan dönüş yolundaydı. 1910 yılı bahar aylarında (Bu tarih 1910 yılının Mart ayına rastlamaktadır.) yanında iki talebesiyle vapurla önce İnebolu’ya gelir. Yaptığı gemi yolculuğu ile Karadeniz sahillerinde uğradığı limanlardan sonra Batum’a gelir. Batum’da ne kadar kaldığı bilinmemektedir. Batum’dan sonra Van’a giderken Tiflis’e uğrar. Burada Şeyh San’an Tepesi’ne çıkar. Çarlık Rusya’sı döneminde Demirperdelerin olmayışı ve seyâhatların serbest oluşu hasebiyle Bediüzzaman’ın şehrin içinde gezmesine bir mani’ yoktur. Çok eski tarihi bir belde olan şehre hangi taraftan girilse göze ilk çarpan yer bu tepedir. Kura nehrinin vadisinde kurulan Tiflis’in umûmî manzarası bu tepeden çok iyi görünür. Bediüzzaman, Şeyh San’an Tepesi’ne çıkıp manzarayı seyrederken Rus gizli servisinden bir polis onu takip eder. Bu polis ya Bediüzzaman’ın Tiflis’e geldiğini biliyordu, ya da dikkat çeken giyiminden şüphelenmiş olabilir.
Polisin Türkçe bilmesinden, Bediüzzaman’ın Tiflis’e geldiğini bildiği ve bundan dolayı onu takip ettiği anlaşılabilir. Bediüzzaman manzarayı dikkatle seyrederken, Rus gizli servisinden olan bu polis ile aralarında önemli bir konuşma geçer.
Bediüzzaman’ın Rus Polisi ile konuşması
Bediüzzaman, Eski Said döneminde kaleme aldığı Sünûhat adlı risalesinde “Bir Hikâye” adı altında bu olaydan bahsetmiştir. Ve buradan itibaren hadiseyi bizzat Bediüzzaman’dan dinliyoruz.
1920’de İstanbul’da bastırdığı Sünûhat isimli eserinin zeyli olan “Teşhis-ül İllet” 1 Risalesi’nde bu hikâyeyi şöyle anlatır:
Bir Hikâye
Bundan on sene evvel 2 Tiflis’e gittim. Şeyh San’an Tepesi’ne çıktım. Dikkatle temaşa ediyordum. Bir Rus yanıma geldi.
Dedi: “Niye böyle dikkat ediyorsun?”
Dedim: “Medresemin plânını yapıyorum.”
Dedi: “Nerelisin?”
“Bitlisliyim” dedim.
Dedi: “Bu Tiflis’tir.”
Dedim: “Bitlis, Tiflis; birbirinin kardeşidir.”
Dedi: “Ne demek?”
Dedim: “Asya’da, âlem-i İslâm’da üç nur, birbiri arkası sıra inkişafa başlıyor, sizde birbiri üstünde üç zulmet inkişafa başlayacaktır. Şu perde-i müstebidâne yırtılacak, takallüs edecek, ben de gelip burada medresemi yapacağım.”
Dedi: “Heyhat! Şaşarım senin ümidine.”
Dedim: “Ben de şaşarım senin aklına. Bu kışın 3 devamına ihtimal verebilir misin? Her kışın bir baharı, her gecenin bir neharı vardır.”
Dedi: “İslâm parça parça olmuş.”
Dedim: “Tahsile gitmişler. İşte Hindistan, İslâm’ın müstait bir veledidir; İngiliz mekteb-i idadîsinde çalışıyor. Mısır, İslâm’ın zeki bir mahdumudur; İngiliz mekteb-i mülkiyesinden ders alıyor. Kafkas ve Türkistan, İslâm’ın iki bahadır oğullarıdır; Rus mekteb-i harbiyesinde talim alıyor. İlâahir… “Yahu, şu asilzade evlât, şahadetnamelerini aldıktan sonra, herbiri bir kıt’a başına geçecek, muhteşem âdil pederleri olan İslâmiyet’in bayrağını, âfak-ı kemalâtta temevvüç ettirmekle, kader-i ezelînin nazarında feleğin inadına, nev-i beşerdeki hikmet-i ezeliyenin sırrını ilân edecektir.” İşte hikâyemin yarısı bu kadar. 4
Rus Polisi’ne “Hürriyet sizi parçalayacak”
Bediüzzaman, Kafkasya ve Türkistan’da yaşayan halkların üstünü kaplayan “üç zulmetin” kalkacağını 1910’da haber vermişti. Bu üç zulmetin sonuncusunun kalktığına 1991-1992’de şahit olundu. Rusya’nın çöküşü, komünizmin çöküşü ve Sovyetler‘in dağılmasıyla Müslüman devletlerin bağımsızlıklarını kazanması, zulmetin ortadan kalktığı üç durum olarak kabul edilebilir. Abdurrahman, yazdığı biyografide, Rus polisinin “Hürriyet sizi parçalayacaktır.” dediğini aktarır. Said Nursî’nin bu söze cevabı, “Aslında hürriyet sizi parçalayacaktır. Ben de Tiflis’e gelip medresemi açacağım.” şeklindedir. 5
Tiflis, Risâle-i Nur için önemli bir merkezdir
Ayrıca, 1990 yılında, Bitlis ve Tiflis, “kardeş şehir” ilân edilir. İslâm âleminin mukadderatına işaret eden bu muhavere dolayısıyla Tiflis, Risâle-i Nur okurları için önemli bir hatıra merkezi olmaya devam etmektedir. Bu sebeple de şehrin tarihî, sosyal ve kültürel yapısı birçok yönüyle merak uyandırmaktadır. Bu tarihî tartışmanın üzerinden yüz on yıldan fazla bir süre geçmiştir. Bediüzzaman’ın “Bitlis’in kardeşidir” dediği Tiflis, Çarlık döneminin baskılarını da, komünist istibdadın hegemonyasını da geride bırakarak hürriyetine kavuşmuştur. Ve Rus polisine, “Sizdeki istibdat perdesi yırtılacak, ben de gelip burada medresemi yapacağım” diyen Bediüzzaman’ın talebeleri, Orta Asya’yı ve Kafkasya’yı kucaklayan gönül seferberliğinde Tiflis’i de ihmal etmediler. Nitekim, eski Sovyet cumhuriyetlerinde, Risale-i Nur’un ulaştığı ve Bediüzzaman adının gazeteler tarafından halka duyurulduğu ilk ülkelerden biri de Gürcistan olmuştur.
Dipnotlar:
1- Yeni Asya Neşriyat bu hikâyeyi Eski Said Dönemi Eserleri Devaü’l-Yeis bölümüne derç etmiştir. 2- Bu kitabın birinci tab’ından yedi sene geçmiştir. Demek on sene evvel, yani Rumî 1326 (Milâdî 1910) senesinde.
3- Bediüzzaman Tiflis’e uğradığı vakit ki mevsim, bilhassa o bölgeye göre henüz kış sayılan Mart ayının ortaları olduğundan yağışlı, soğuk olduğuna işaret eder.
4- Eski Said Dönemi Eserleri (Devaü’l-Yeis), 2013, s. 388, 389, 390.
5- Abdurrahman Nursî, Bediüzzaman’ın Tarihçe-i Hayatı, s. 45.