Şöyle diyorlar: Üstad, “Meşveret-i şer’iyye, meşveret-i meşrûa” demiştir. Bu cemaatin istişaresi şer’i midir, meşveret-i meşrûa mıdır, aldığı kararlar meşrû mudur?

Enaniyet zirvelerinde dolaşan biçare zevat, “Çoğunluk anlamaz, bilmez, doğru karar veremez, ama, ben yalnız başıma anlarım, ben bilirim, ben doğru karar veririm!” diyor istişareye itiraz etmesiyle.

Meşveret-i şer’iyye’yi (Şeriat dairesindeki meşrû meşvereti) anlayabilmemiz için öncelikle istişarenin şeriat, Kur’ân ve Sünnet-i Seniyye’deki yerini belir- lememiz ve tarifini nakletmemiz gerekir.

İstişâre, “Yapacağın işi önce onlarla meşveret et.”, (Al-i İmrân Sûresi, 159.) “Onların aralarındaki işleri, istişare iledir.” (Şûrâ Sûresi,  38.) mealindeki âyetler ışığında istişare farz derecesinde bir emirdir.

Fert, aile ve sosyal hayatın huzur ile mutluluğu istişareye bağlı olduğunu Peygamber Efendimizin (asm) beyanlarından hareketle nakleder sahanın uzmanı âlimler:

“İdarecileriniz hayırlılarınızdan, zenginleriniz de cömert- lerinizden olur ve işleriniz de aranızda istişare ile yürürse yerin üstü sizin için yerin altından daha hayırlıdır.”

“Tedbirli kimse, işinin ehli olana danışıp, ona göre hareket eder.”

“Bir millet istişare ettiği müddetçe zillete düşmez.”

“Meşveret edilen kimse emindir.”

“İstişare, pişmanlığa karşı kaledir. İnsanı pişman eden, kendi görüşündeki ısrardır. Akıllıya danışıp onu dinleyen, doğruyu bulur, dinlemeyen pişman olur”

“İstihare eden mahrum kalmaz, istişare eden pişman olmaz.

“Kendi düşüncenize göre hareket etmeyin! Yapacağı işi ehli ile istişare edene, o işin en güzeli nasip olur. Salih olan âlimlerle istişare edin!”

“Danışana, bilerek yalan söyleyen ona hıyanet etmiş olur.”

“Danışan yardıma kavuşur. İstişare edilen emindir.”

“Danışılan, güvenilir kimsedir. Biliyorsa söyler, bilmiyorsa sükût eder.”

Peygamber Efendimiz (asm) hakkında vahiy olmayan bütün meselelerde Sahabe-i Kiram ile istişare etmiştir. Kendi görüşüne aykırı ve sonucun olumsuz olduğunu bile bile istişareye, çoğunluğa uymuştur. En çarpıcı örneklerinden birisi Uhud Savaşı’dır.

Sahabe-i Kiram, özellikle Hulefa-i Raşid’in istişareyi pratik hayata geçirmede şaheser örnekler vermişlerdir.

Bediüzzaman, meşveret her yerde ve herşeyde hü- küm sürer, geçerlidir: “Evet, meşrûtiyettir; herşeyde meşveret hükümfermâdır. Efkâr-ı umumiye dahi didebandır (kamuoyu, çoğunluk, cemaat gözlemcidir). İcma-ı ümmetin hücciyeti buna hüccettir.” (Bediüzzaman, Muhakemat, s. 20.)

Kafa karışıklığı ve fikir dağınıklığı, ancak istişare ile giderilmelidir: “Meşveret-i şer’i- yeyle reylerinizi teşettütten/dağınıklıktan muhafaza ediniz. İhlâs Risâlesi’nin düsturlarını her vakit göz önünüzde bulundurunuz.” (Bedi- üzzaman, Kastamonu Lâhikası, s. 183.)

İhlâs Risalesi’ne göre, meşveret, “Allah rızası için yapılmalıdır ve kardeşler tenkit edilmemelidir.” Cemaat ve meşveret karararları ise, hiç tenkit edilmemelidir!

Herkes her meseleyi, her yönüyle göremez. Kafa karışıklığı, teşettütü/dağınıklığı; “On akılla, yirmi kulakla, yirmi gözle” giderilir.

İstişarede, farklı düşünenler olabilir. Ama, “Hüküm eksere göre verilir.” (Bediüzzaman, Münâzarât, s. 81.)

Meşveret yapmak; bizatihi farklı fikirlerin bulunması demektir. Meşveret, hür zeminlerde müzakere etmek, tartışmak, düşüncelerini ortaya koymak, oylama yapmak ve çoğunluğa göre karar vermek demektir.

Meşveret, her zaman isabet etmeyebilir, yanlış bir karar da alabilir. O halde, bir sevap alır. Ve yanlış da olsa, kararlara uymak gerekir. Yanlış karar aldığının kararını da yine meşveret ve çoğunluk karar verecektir. Yoksa, farklı düşünen azlar değil!