Hepsi insanlık durumuyla ilgili. Hepimiz bu duyguların iniş çıkışlarını yaşarız; bazen sevincimiz taşar, bazen öfkemiz kabarır, bazen kırgınlıklarımız derinlere kök salar. Bir dostumu birileri canını sıkmış ve öfkelendirmiş.
Bu tür insanî durumlar hepimizin başına gelir. Bir söz, bir tavır, bazen küçücük bir bakış, kalbimizin kapısını tıklatmadan öfke rüzgârlarını içeri salar. Kızmak, öfkelenmek insan olmanın bir parçası; Jung’un dediği gibi, bu duygular gölge dediğimiz benliğimizin karanlık ama gerekli tarafında saklıdır.
Kur’ân ise bu konuda bize der ki: “Öfkelerini yutarlar, insanları affederler, Allah ihsan sahiplerini sever”1Burada “öfkeyi yutmak”, duyguyu bastırmak değil, onun farkına varmak, onu sahiplenmek ve dönüştürmek anlamına gelir. Jung’un dilinde bu, gölgenin bilinçle yüzleşmesidir. Yani içimizdeki o ham enerjiyi, yıkıcı bir patlamaya değil, yapıcı bir dönüşüme yönlendirmek.
Öfkeyi yutmakla öfkelenmemek arasında derin bir fark var. Öfkelenmeyen insan belki sakindir ama bu çoğu zaman doğal değildir; bazen hissizliğin, bazen bastırılmışlığın göstergesi olabilir. Oysa yüreğinde yanardağlar fokurdayıp lavlar boğazına kadar gelmişken, o ateşi söndürmek, nefsi dizginleyip dili tutmak… İşte bu, hem Kur’ân’ın hem de psikolojinin övdüğü bir olgunluk. Modern psikoloji bize şunu söyler: Affetmek, sadece karşımızdakini hür bırakmaz; bizi de geçmişin zincirlerinden kurtarır. Jung’un bireyleşme (individuation) sürecinde olduğu gibi, öfkenin farkına varmak, onu kabullenmek ve sonra aşmak, bizi daha bütün bir insan yapar. Kur’ân’ın “ihsan” dediği hâl de tam budur: Kendi sınırlarımızı aşıp, başkalarının da iyiliğini gözeten bir varoluş. O yüzden dostum, öfkeni yutmak, sadece bir ahlâk dersi değil; hem ruhun hem psikolojinin olgunlaşma yoludur. Ve unutma: bazen en büyük fetih, içimizdeki fırtınayı dindirmektir.
Dipnot:
1- Âl-i İmrân:134.