Hz. Adem’den  (as) beri, yanlış tercihlerin ve pişmanlık sonunda söylenen bir sözdür denebilir.

Cenab-ı Hak, âhirette birçok insanın pişmanlıkla “keşke” diyeceğini bildiriyor. İnsan neden pişman olur? Ahiretteki pişmanlıkların sebepleri nelerdir?

Kur’ân’da, “Keşke ben bundan önce ölseydim de unutulup gitmiş olsaydım!” dedi. (Meryem, 23) ve daha birçok âyette keşke kelimesi geçiyor. Birçok eserde “Keşke” demek şeytandan olduğu belirtilmiş. Öyleyse bu konuyu nasıl anlamalıyız?

Bazı âyetlerin anlamlarına bakıldığında bu tür soruların cevaplarını bulabiliriz her halde. “Eğer onlar iman edip Allah’ın emirlerine karşı gelmekten sakınmış olsalardı, Allah katında kazanacakları sevap kendileri için daha hayırlı olacaktı. Keşke bilselerdi.” (Bakara Sûresi: 103) Bu âyette, belirtilen pişmanlık, Allah’a iman etmeyip O’nun emirlerini yapmamanın sonuçlarını gördükten sonraki pişmanlıktır.

Yine aynı harekette bulunup başka bir pişmanlık neticesini gelen âyet gösteriyor: “Uyanlar şöyle derler: ‘Keşke dünyaya bir dönüşümüz olsaydı da onların şimdi bizden uzaklaştıkları gibi, biz de onlardan uzaklaşsaydık.’ Böylece, Allah, onlara işledikleri fiilleri pişmanlık kaynağı olarak gösterir. Onlar ateşten çıkacak da değillerdir.” (Bakara Sûresi: 167)

Ebû Ümâme (ra) rivayet ediyor. Resulullah (asm) şöyle buyurdular: ”Kıyamet Günü insanlardan en çok pişmanlık duyacak olan, dinini başkasının dünyası için satan kimsedir.” 1 (Camiüssağir-2201)

Aynı konuyu teyid açısında Üstad Hazretleri de: “Eğer insan enâniyetine istinad edip, hayat-ı dünyeviyeyi gaye-i hayal ederek, derd-i maişet içinde, muvakkat bazı lezzetler için çalışsa…” ve “ona verilen bütün cihazat ve âlât ve letâif, ondan şikâyet ederek haşirde onun aleyhinde şehadet edecekler ve dâvâcı olacaklar.” 2 İşte o andaki pişmanlık ve keşke”ler de hiçbir fayda vermeyecektir.

Hz. Ebu Hüreyre anlatıyor: “Peygamberimiz (asm) şöyle buyurdu: “Kuvvetli (iman, azim, teşebbüs kabiliyeti bakımından güçlü) mü’min, zayıf mü’minden Allah’a daha sevimlidir. Her birinde hayır vardır. Senin için (her iki dünyada) faydalı olan şeylere rağbet et; Allah’tan yardım iste, acizlik/tembellik gösterme! Şayet başına bir musîbet gelirse; “eğer şöyle yapsaydım, şöyle şöyle olurdu (veya; keşke şöyle yapsaydım, o zaman şöyle şöyle olurdu)” şeklinde bir şey söyleme! Bilâkis şöyle de; “Bu Allah’ın takdiridir, o neyi isterse onu yapar.” çünkü,  (eğer, şayet, keşke) kelimesi şeytanın işine yarar/iş yapmasına kapı açar.” (Müslim, kader, 34; İbn Mace, Mukaddime, 10; Ahmed b. Hanbel, 2/366, 370)

Şeytana iş yapma imkânı sağlayan “keşke”lerden kurtulmanın tek yolu, sebepler dairesinde gereken tedbirleri aldıktan sonra Allah’ın âdil ve hikmetli olan kaderine teslim olmaktır. Teslimiyet ve tevekkül ise, şüphesiz güçlü bir imanın yansıması olacaktır.

Pişmanlık duymamak için kişi olaylara teenni ile ve ihtiyatlı bir şekilde yaklaşırsa, sonunda pişmanlık yaşamaz ve “Keşke” lerden kurtulur  vesselâm.