Meyve Risalesi’nin Dokuzuncu Meselesinde işlenen “Âmene’r-resûlü…” diye başlayan Bakara Sûresi’nin 285. âyetindeki “Rabbenâ!” 1 nidâsı adeta dâvet ederek, “Manama dikkat et!” demekte. Âyette sıralanan iman esasları ki Allah’a, meleklere, kitaplara ve peygamberlere iman esası olarak dördü burada zikredilmiş, diğer ikisi ise başka âyetlerde geçmekte. Bu âyet; Müslümanın, iman esaslarını, sıralaması ile beraber diğer kitap ve peygamberlere bakış açısına istikamet getirmesi noktasından da gayet ehemmiyetlidir.
Merhum ve muazzez Üstadımın, bu âyetin tefsirine girerken kullandığı “Âyet-i ecma” ifadesi bu tesbitimizin istinad noktasıdır. “Âyet-i ecma”, en cemiyetli ve herşeyi içine alan âyet, manasındadır. Hatta devamında “[âyet-i] a’lâ ve ekberin bir küllî nüktesi” 2 şeklinde mânâyı kuvvetlendirici kelimeleri de sıralar.
“Dehşetli manevî suâl ve bir azametli ve İlâhî bir nimetin inkışafından neş’et eden bir hâl sebebiyet verdiler” ifadesi ile de manen ruha gelen suâli dile getirir: “Neden bir cüz-ü hakikat-ı imaniyeyi inkâr eden kâfir olur ve kabul etmeyen Müslüman olmaz? Halbuki, Allah ve âhirete iman, bir güneş gibi o karanlığı izale etmek lâzım geliyor. Hem neden bir rükün ve hakikat-i imaniyeyi inkâr eden mürted olur, küfr-ü mutlaka düşer ve kabul etmeyen İslâmiyetten çıkar? Halbuki sair erkân-ı imaniyeye imanı varsa, onu küfr-ü mutlaktan kurtarmak lâzım geliyor.”
Bu suallere fevkalâde ikna edici cevabını da verir. Okuyucumuzu oradan, kaynağından, lütfen okumaya havale ederken ilk cümlelerindeki ifadeleri meâlen ve kısaca okuyalım: İman, altı rüknünden çıkan öyle vahdanî bir hakikattır ki, ayrılık kabul etmez. Öyle bir bütünlüktür ki parçalanmayı, cüz ve kısımlara ayrılmayı kabul etmez. Çünkü her bir iman esası kendini ispat eden delilleriyle, diğer iman esaslarını da ispat eder.
İşte iman esaslarının sıralandığı mezkûr âyetin içerisinde geçen “Semi’nâ ve ata’nâ (İşittik ve itaat ettik)” ibaresinde bulunan “nâ” zamiri “na’büdülü mütalâamızın” konusu olmaya devam ediyor.
Bu ibare, bir önceki âyetin tefsirinde de konu edilir: “Siz, içinizdekini açıklasanız da gizleseniz de, Allah onunla sizi hesâba çeker. Sonra, dilediğini bağışlar, dilediğini de azablandırır. Allah herşeye hakkıyla kâdirdir” âyetinin inzalinin hemen ardından, önde gelen sahabîlerden Hz. Ebûbekir, Hz. Ömer, Abdurrahman İbn-i Avf, Muâz (ra) ve bazıları; “Ya Resûlallah! Biz, güç yetiremeyeceğimiz amellerle mükellef tutulduk. Çünkü içimizden birisi, kalbinde yer almasını istemediği şeyleri hatırından geçirebilir. Üstelik o kimse dünyadadır…” derler. Bunun üzerine Resûl-i Ekrem (asm): “Belki de sizler İsrâiloğullarının ‘İşittik, ama isyan ettik.’3 dedikleri gibi demek istiyorsunuz. Sizler ‘İşittik ve itaat ettik’ deyiniz.” der.
Bu ağır cevabın ardından bir yıl sonra Rabbimiz Bakara’nın 286. âyetindeki müjdeyi gönderdi: “Allâh, hiçbir kimseye gücünün yeteceğinden başkasını yüklemez.” 4 bu âyet rahatlatır ümmeti.
Ve Resûl-i Ekrem’in (asm) dilinden şu incilerin dökülmesine de vesile olmuştur: “Allâhu Teâlâ, yapmadıkları veya onu söylemedikleri müddetçe ümmetimin, nefislerine söylemiş oldukları şeyi bağışlamıştır.” 5
Not: Yaklaşan Kurban Bayramınızı tebrik ediyor, iki cihan saadeti diliyorum.
Dipnotlar:
1- Ey Rabbimiz! 285. Âyet Külliyatta 13 yerde geçmektedir. Bak. Risale-i Nur Külliyatı’nda Geçen Âyetler, Mehmet Çetin, sh. 132.
2- Şuâlar, sh. 371.
3- Nisa, 46.
4- Âyetin bu kısmı orijinal olarak Risale-i Nur Külliyatı’nda geçmemekte. Sadece tefsiren çok yerde geçmektedir. Bak. Risale-i Nur Külliyatı’nda Geçen Âyetler, Mehmet Çetin, sh. 132.
5- Fahreddin-i Razî, Tefsir-i Kebir, c. 6, sh. 74.