Görüşmelerde HAMAS heyetine Siyasî Büro Başkan Yardımcısı Salih El-Aruri ve El-Fetih grubuna da Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) Yürütme Kurulu Üyesi Cibril Er-Racub’un başkanlık ettiği bildiriliyor.

Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’ın 3 Eylül’de, HAMAS, El-Fetih ve 14 Filistinli grubun liderinin internet üzerinden gerçekleştirdiği toplantının, Türkiye’deki görüşmelerin ön çalışmasını oluşturduğu muhtemeldir. Yine Eylül ayı başında iki grubun Genel Sekreterleri’nin Beyrut ve Ramallah toplantılarını hatırlamakta fayda var.

HAMAS ve El-Fetih’in yaklaşık 20 yıldır ciddî rekabet halinde oldukları biliniyor. Ancak Filistinliler’in giderek daha fazla izole eden İsrail’in mevcut politikası ile son dönemde Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Bahreyn’in, İsrail’le imzaladığı “normalleşme” Anlaşmaları’nın her iki farklı grubun bir araya gelmesinin sebepleri arasında gösteriliyor. Böylece iki grubun görüş ayrılıklarını bir kenara bırakarak, Filistin dâvâsındaki bölünmüşlüğü sonlandırmayı amaçlandıklarını HAMAS’ın üst düzey temsilcilerinden Halil El-Hacı’nın ifadelerinden anlaşılıyor.

Görüşmelerde, Filistin yönetiminin ve HAMAS’ın, İsrail işgaline karşı “kapsamlı bir halk direnişi” sağlamak için bütün gruplardan meydana gelen “Halk Direnişi İçin Birleşik Ulusal Liderlik” adlı ortak bir liderlik grubu kurulması kabul edildi. Birde Filistin’in izolasyona karşı olduğu belirtiliyor. Ayrıca Filistin’in sözde “Arap Mutabakatı”nın geçerliliğini kabul etmeyeceği de iddia ediliyor. Fakat bu iddianın, diplomatik bir kart veya hamle olabileceği de düşünülüyor.

Arap Mutabakatı ise, 2002 yılında dönemin Suudi Arabistan Veliaht Prensi Abdullah tarafından “Arap Barış Girişimi” şeklinde açıklanmış ve aynı yılın Mart ayında Arap Ligi’nin Beyrut Zirvesi’nde onaylanmıştır. Bununla birlikte Arap Barış Girişimi 2005’te İslâm İşbirliği Teşkilâtı tarafından da onaylanarak, sadece Arap ülkelerinin değil, diğer Müslüman ülkelerce uygun görülmüştür. 

Geçen sürede Arap Barış Girişimi, “Arap Mutabakatı / Konsensüsü” adı ile anılmaya başlandı. Arap Mutabakatı ile “eğer İsrail, Filistin haklarını garanti altına almak için bir dizi şartı yerine getirirse Arap devletlerinin İsrail’le ilişkilerini normalleştireceği; İsrail’in 1967 yılı sınırlarına çekilmesi; İsrail, başşehri Doğu Kudüs olan Filistin Devleti’ni kabul edecek; milyonlarca Filistinli mülteci ve onların soyundan gelenler için âdil bir çözüm bulunacak” maddelerini ihtiva ediyor.

HAMAS ve El-Fetih’in, İstanbul’da ortak “Vizyon” açıklamasıyla anlaşmaya varmaları ile Arap Mutabakatı’nın sona erip ermediği üzerine tartışmalar başladı. Ancak taraflar Vizyon’un ayrıntıları hakkında henüz herhangi bir bilgi paylaşmadılar. Diğer taraftan iki grubun 2017’de Kahire’deki toplantılarından somut bir sonuç elde edilemediği bildiriliyor. Son yapılan İstanbul’daki görüşmelerin fikir birliğiyle sonuçlanmasının, Türkiye-Mısır ilişkilerinde farklı bir gündem maddesi olması da muhtemeldir. Bu durumun Mısır’la karşılaştırıldığında, diplomatik başarısıyla ev sahibi Türkiye’nin öne çıktığına işaret ediliyor.

Ancak bütün gelişmelere rağmen önceden beri İsrail, ABD ve AB, HAMAS’ı terör örgütü olarak sınıflandırıyor. Hatta Filistin’de 25 Ocak 2006’da yapılan seçimleri HAMAS kazanarak, 132 üyeli Parlamento’da 77 sandalye elde etmişti. İsrail ve Batılı ülkeler HAMAS’ın kazandığı seçimleri tanımayarak, Filistin’deki HAMAS ve El-Fetih ayrışmasını derinleştirmişlerdi. Daha önce Mısır ve Ürdün, şimdi ise BAE ve Bahreyn’in İsrail’le anlaşmaları Filistin’i daha fazla izole etmiştir. Artan izolasyon HAMAS ve El-Fetih’i bir araya getiren en temel unsur olarak değerlendiriliyor. 

HAMAS-El Fetih’in “Vizyon”unun bir sonraki adımı ve bölge ülkelerinin İstanbul görüşmesine yönelik tutumlarının ne olacağı merakla bekleniyor.