Geçtiğimiz 8 Temmuz 2020’de İran ve Suriye arasında, ABD ve İsrail’den gelecek muhtemel saldırılara karşı bir anlaşma imzalandığı açıklandı. Anlaşma, İran Genel Kurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bagheri ile Suriye Savunma Bakanı General Ali Abdullah Ayyoub’un imzalarını taşıyor.

Bagheri, Anlaşma hakkındaki beyanatında, “Anlaşma’nın ABD’nin Suriye üzerindeki baskılarını engellemeye yönelik olduğunu, Suriye’nin hava savunma sistemlerini güçlendireceklerini ve iki ülke arasındaki işbirliğini geliştireceklerini” kaydetti.

Anlaşma hayata geçirebilirse, Suriye’nin hava savunmasında Rusya’ya olan bağımlılığının azalmasına yol açacak. Hatırlanacağı üzere 2018’de İsrail’in Rus jetine saldırmasının ardından, Rusya’nın, Suriye’ye S-300 sistemini konuşlandırdığı bildiriliyor. Ancak Moskova’nın genel itibariyle Suriye’deki İsrail saldırılarını görmezden geldiği iddia ediliyor. Buna ek olarak Tel Aviv ve Washington arasında olduğu ileri sürülen gizli bir anlaşma dolayısıyla da Rusya’nın hava savunmasını istenilen düzeyde kullanmadığı yorumları da mevcut. Ancak İran’ın hal-i hazırda Rusya’nın olumsuz dikkatini çekmek istemeyeceği de ihtimal dahilindedir.

Arab News’in 16 Temmuz 2020 tarihli haberine göre, Tahran ve Şam yönetimleri Anlaşma ile İsrail’e de ciddî bir uyarı gönderiyor. Anlaşma’nın yapılmasında, İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu’nun 2020 Temmuz ayı başında ABD’nin İran Özel Temsilcisi Brian Hook ile birlikte gerçekleştirdiği basın toplantısında “İran’ın Suriye’de askerî unsurlarını bulundurmasına izin vermeyeceklerini” söylemesinin etkili olduğu değerlendiriliyor. Netanyahu’nun, Esad’a karşı tehditleri de cabası.

Suriye iç savaşı 9 yıldır devam ediyor. Bu süreçte İran’ın, Esad’ı ve Hizbullah gibi İsrail karşıtlarını desteklediği biliniyor. Diğer taraftan Türkiye, İran ve Rusya’nın, Suriye’de kan dökülmesini sonlandırmak için barış diyaloğu girişimleri bir müddettir sürüyor. Her 3 ülke de Suriye’nin bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü destekliyorlar.

The Nation’ın 12 Temmuz tarihli haberinde, Tahran Üniversitesi’den Siyaset Bilimci Hossein Royvaran’ın “Rusya’nın, Suriye ile İran arasındaki Anlaşma’yı büyük bir ihtimalle destekleyeceğini” belirtiyor.

Rusya Bilimler Akademisi Doğu Araştırmaları Enstitüsü Kıdemli Araştırmacısı Boris Dolgov da “Anlaşma hakkında ABD ve müttefiklerine atıfta bulunarak Suriye’den yabancı askeri çıkarmayacağını” söylüyor. Birde Dolgov, Anlaşma’nın “İsrail hava kuvvetlerinin, İran tarafından kullanılan Suriye’deki askerî tesislere saldırmasını engellemeyi amaçladığını” ifade ediyor.

Anlaşma’nın, Suriye konusunda savaşın sonlandırılması ve barış girişimlerinde bulunan aktörlerce nasıl değerlendirileceğini ilerleyen süreçte göreceğiz.