Bu ülkelerden biri de dünyanın en büyük petrol üreticilerinden S. Arabistan. Korona dönemine kadar neredeyse hiç mâlî zorluk çekmeyen Suudi devletinin, petrol fiyatlarındaki düşüş sebebiyle bütçesinde kesintilere gitmesi gündemde.

Salgının etkisi, Rusya ile girilen “OPEC +” petrol üretimi / fiyatını kontrol mücadele ve küresel piyasalardaki gerileme, S. Arabistan’ın ekonomik krizinin başlıca sebeplerinden. Suudi Maliye Bakanı Muhammed Al-Jadaan’a göre “Birkaç yıldır bu büyüklükte bir kriz yaşanmamıştı. Gerekli sert tedbirlerin alınması ise kaçınılmazdır.”

Suudi Kraliyet bütçesi 2020’nin ilk çeyreğinde yıllık gelirde % 22 düşüşle 51.2 Milyar (ABD) Dolar, petrol gelirleri de % 24 gerileme ile 34.4. Milyar Dolar olarak gerçekleşti. Riyad yönetiminin harcamalarında beklenen 2020 yılı bütçe kesintileri, Korona öncesinde de yüksek seyrettiği bildiriliyor.

Salgınla ekonomik mücadele için Nisan ayında başlatılan Milyar Dolarlık teşvik paketinin, yıl içinde bütçede GSYİH’sının % 15.7 açık vermesi ile açığın 112.5 Milyar Dolara yükselmesi bekleniyor. Buna ek olarak Riyad’ın en düşük borç hedefinin yıl sonuna kadar 227.7 Milyar Dolara çıkacağı tahminler arasında. Diğer bir ifadeyle yıl sonu borç tahmini, Suudi devletinin GSYİH’sının 3’te 1’inin hemen altında, bu aynı zamanda GSYİH’da % 3,2’lik oranda düşüş anlamına geliyor.

Uluslar arası piyasalar Riyad’taki gelişmeleri yakından izliyor. Kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s, S. Arabistan’ın “kredi notunu A1 oranında korurken, ekonomik görünümünü “Stabil’den Durağan’a” çekti. Dolayısıyla Suudi yönetiminin mâlî düzenlemeler, tasarruflar, yeni vergiler ile ücretlerde % 40’a varan indirim gibi yapılandırmalara gideceği tahmin ediliyor. Bununla birlikte sürekli artan enflasyonun getireceği ekonomik ve sosyo-politik sorunlarda cabası.

2018 Yılının başlarında benzin, elektrik ve su fiyatlarına % 5 KDV konulması, eleştirileri de beraberinde getirmişti. Eleştirenlerin tutuklanmaları ise toplumsal huzursuzluğa yol açtı. Hatta Saudi Aramco ve Sabic gibi büyük petrol şirketleri de yatırımlarında kesintiye gideceklerini açıkladılar.

S. Arabistan’ın derinleşen ekonomik sorunları, Veliaht Prens Muhammed bin Salman’ın daha önce hazırlattığı “2030 Vizyonu”nu askıya alacağa benziyor. Çünkü mevcut ekonomik süreçte, bin Salman’ın yüzlerce Milyar Dolarlık yeniden inşa programına devam etmesi oldukça güç görünüyor.

Ekonomideki kötü gidişat, Riyad’ı, uzun süredir askerî başarıya ulaşamadığı Yemen’deki mâliyetli çatışmadan geri çekilmeye zorlayabilir. Haziran 2017’de Katar’a yönelik ekonomik ablukaya liderlik eden Suudi Arabistan’ın, Katar ile ekonomik konuları görüşeceği de uluslar arası basında kaydediliyor. Suudi devletinin ekonomik problemlerinin, rakibi İran’la olan bölgesel Sünnî-Şiî mezhepsel üstünlük mücadelesini de olumsuz etkilemesi ihtimal dahilindedir. Elbette ekonominin, Suudi jeopolitiğini yeniden şekillendirmesi de öngörülebilir.

Riyad’ın, müttefiki ABD’nin de Korona ile mücadelede ekonomisinin kayıplar verdiği hatırlandığında, Suudi Arabistan’ın şartlarındaki olası değişiklikleri hızlandırması kuvvetle muhtemeldir. Böylece bölgesel politikaların yenilenmesi ihtimal dahilindedir.

Veliaht Prensin 28 Mart 2018’deki “Eskiden müttefiklerimiz istedi diye, Komünizmi durdurmak için Vehhabiliği yaydık” şimdi “Bütün dinlere açık bir ılımlı İslâm ülkesi olacağız” açıklaması hâlen belleklerdedir. Hem Vehhabilik hem de ılımlı İslâm vb. siyasî ve teolojik projelerin güçlü bir parasal kaynaklarla yapıldığı aşikârdır. Tutuklanan Prensler furyasının da siyaset kazanını kaynattığı göz ardı edilmemeli. Ancak ekonomik sorunlar içerisindeki S. Arabistan’ın, şimdi kendisini nasıl tanımlayacağı ve Korona sonrasında uluslar arası sistemde alacağı pozisyon merak ediliyor.