Bundan kırk küsûr sene önce lisede okurken, 17. yüzyıl halk şairlerinden Gevheri’nin bir şiirini okumuş ve o mevzuyu dersimizde işlemiştik. İşte o şiir hafızamda kalmış ve kırk senedir onunla alâkalı bir yazı yazmak arzu ederdim, fakat bir türlü nasip olmuyordu, nihayet şimdi bir zaman ve fırsat bularak bunu yazalım istedik.
Yazıya başlık olarak aldığımız Gevheri’nin o şiirinin tamamı şöyledir:
Hey ağalar zaman azdı
Düşmüşe el üşer oldu
Küllükte sürünen eşek
Cins atla yarışır oldu
Palas üstünde yatmayan
Bıyığına pala batmayan
Porsuk ardından yetmeyen
Ceylana erişir oldu
Evlerinin önü yazı
Yayılır turnası kazı
Yaşına yetmedik kuzu
Koç ile vuruşur oldu
Gevheri der işler hata
Katırlar baskındır ata
Olur olmaz maslahata
Çocuklar karışır oldu
17. yüzyılda, yani bundan dört asır kadar önce şairin söylediğine bakın. Taa o zaman “Hey ağalar zaman azdı” diyor. Ya bir de bu zamanı, bu günleri görseydi ne derdi acaba? Bundan yıllar önce, bizim gençlik yıllarımızda, rahmetli anacığım, o zamanki kadın ve kızların giyim kuşamını görünce bize, “Yavrum dünyanın çivisi çıkmış, insanlar azmış” derdi. Rahmetli anam, şimdi mezarından kalksa da bir gelse, bu günleri bir görse, ne der bilmem? Belki de “Beni tekrar mezarıma yollayın, toprağın altı üstünden hayırlıdır” der. Tabiî buna mümâsil, diğer işleri de mukayese ettiğimizde görürüz ki, hakikaten zaman öyle bir hâle geldi ki, Allah bilir ya, kıyametin çabuklaşmasına sebebiyet verecek hallere doğru gidiyoruz. Nasıl olmasın ki? Bir İslâm beldesi olan bu vatandaki şu terbiye ve sınır tanımaz hallerin neticesi ne olur ki?
“Küllükte sürünen eşek / Cins atla yarışır oldu” diyor şair. Buna ne demeli bilmem? Yani, haddini hududunu bilmeyen bazı insanların, kendi seviyelerinin üzerindeki zevâtın tevazuundan istifadeyle, kendilerini onlarla bir tutar, hatta daha üstün görür hâle gelmesine ne demeli?
O kadar hatalı ve yanlış iş yapanlar çoğaldı ki, üstelik yaptığı işi doğru zannetmeleri de cabası...
Adamcağız, bir de kalkıp gelip bu günleri görse, acaba nasıl bir şiir yazardı kim bilir?