Ve ağaç gibi, her zîhayatın evveli, âhiri, zâhiri, bâtını birer sikke-i tevhid, birer hâtem-i vahdet, birer mühr-ü ehadiyet, birer turra-i vahdaniyet taşıyor.

İşte bu üç misaldeki ağaca kıyasen, bahar dahi çok çiçekli bir ağaçtır. Güz mevsiminin eline emanet edilen tohumlar, çekirdekler, kökler, ism-i Evvel’in sikkesini; ve yaz mevsiminin kucağına dökülen ve eteğini dolduran meyveler, hububat ve sebzevatlar ism-i Âhir’in hâtemini; ve bahar mevsimi, hûri’l-ıyn misillü birbiri üstüne giydiği sündüs-misal hulleler ve yüz bin nakışlar ile süslenmiş fıtrî libaslar ism-i Zâhir’in mührünü; ve baharın içinde ve zeminin batnında işleyen Samedânî fabrikalar ve kaynayan Rahmanî kazanlar ve yemekleri pişirttiren Rabbanî matbahlar, ism-i Bâtın’ın turrasını taşıyorlar.

Hatta her bir nevi –meselâ, nev-i beşer– dahi bir ağaçtır. Kökü ve çekirdeği mazide ve semereleri, neticeleri müstakbelde olarak hayat-ı cinsiye ve beka-i nev’î içinde gayet muntazam kanunların bulunması gibi, hâl-i hâzır vaziyeti dahi, hayat-ı şahsiye ve hayat-ı içtimaiye düsturlarının hükmü altında bir sikke-i tevhid ve zâhirî karışıklıklar altında gizli, muntazam bir hâtem-i vahdet ve müşevveş ahval-i beşeriye altında mukadderat-ı hayatiye denilen kaza ve kaderin düsturlarının hükmü altında bir mühr-ü vahdaniyet taşıyor.

Şualar, s. 47

LÛ­GAT­ÇE:

bâtın: iç, iç taraf.

hâtem: mühür.

huri’l-îyn: ahu gözlü ve güzelliği tarif edilemeyecek derecede olan Cennet kızları.

ism-i Âhir: her şeyin sonrasını en iyi bilen Cenab-ı Hak.

İsm-i A’zam: Cenab-ı Hakkın bin bir isminden en büyük ve manaca diğer isimleri kuşatmış olanı.

matbah: mutfak.

musanna: sanatlı yapılmış olan.

mühr-ü ehadiyet: Allah’ın her bir varlıkta bütün isim ve sıfatlarıyla birliğini gösteren mührü.

Sâni-i Vâhid-i Ehad: tek ve yardımcısız olarak her şeyi sanatla yaratan Allah.

sikke-i a’zam: büyük damga, mühür.

sündüs-misal: sündüs gibi, ipekli kumaş gibi.

turra-i vahdaniyet: Allah’ın tek ve benzersiz olduğunu gösteren mühür, turra.

zîhayat: hayat sahibi, canlı.