Muhalefeti ile iktidarı ile yeni bir M. Kemal arayışı veya yeni bir Abdülhamit arayışının devam ettiğini görüyoruz. Eğer geçmişten bir ders alınacaksa birbirinin antitezi gibi görülen, tekrar tek adam aramak yerine, Kemalizm’in ve bugün o sistemin bir ayağı olan milliyetçilik söylemlerinin hangi şartlarda ortaya çıktığı üzerinde kafa yormak gerekir.

Dinin siyaset adına kullanıldığı ve dinin iki temel ölçüsü, adalet ve hürriyetin güya din adına yok sayıldığı dönemlerin eleştirisini yapıp, benzer hataları tekrarlamama gayreti içerisinde olmak doğru olanıdır. Bunun için de tarihî perspektifle Bediüzzaman’ın hayatına bakmak ve onun hayatındaki içtimaî kırılma noktalarındaki duruşunu irdelemek, günümüz hadiselerine karşı doğru bakış açısını yakalamamız açısından önemlidir.

Bediüzzaman’ın adeta ters köşe yapan bu düşünceleri ve tercihleri üzerinde ciddi düşünmek gerektir. Nitekim 1900’lü yılların başında, Abdülhamit’e karşı İttihat ve Terakki’nin yanında yer alması o günün şartlarında Bediüzzaman gibi bir alimin farklı bakış açısı ve duruşunu göstermesi bakımından önemlidir. Aynı durumu Birinci Dünya Savaşı sonrası Avrupa’da çıkan iki cereyandan sosyalizmin yanında yer almasında da görebiliriz. Fakat şunun altını çizmek gerekir ki bir taraf olmak, hatta siyasî bir ittifakın içinde yer almak, ideolojik olarak da o çizgide olduğunuzu göstermez. Nitekim Bediüzzaman İttihatçılarla beraber meşrutiyeti savunmuş ama onların istediği şekilde değil meşrutiyet-i meşrua noktasında, istibdadın karşısında yer almıştır. Sosyalizmi de bütünüyle savunmamış, akılane davranıp onu İslami bir tarza çevirerek, temel prensiplerde İslamla uyuşan noktalarını ele alarak savunmuştur.

Burada, “Bediüzzaman bir sosyalist miydi?” tartışmalarına elbette girmeyeceğiz. Zira ileride dinsizlikle mezcolan ve adı komünizme dönüşen bu fikirler Bediüzzaman’ın hayatı boyunca mücadele ettiği fikirlerdir.

Eski Said Dönemi Eserlerinin ilerleyen bölümlerinde, Bediüzzaman, Sosyalizm ve Kapitalizm’i kast ederek, “gavurlardaki o iki cereyan” hakkında yaptığı değerlendirmesinin daha en başında, ‘birinin necis yani pis’, diğerinin ‘ences- yani en pis’ olduğunu belirtmektedir.

Kapitalizm-sosyalizm ikilisinden sosyalizmi açıkça tercih ettiği, hatta sosyalizmin İslami prensiplerle örtüşen kısmını desteklediği fikirleri ortadadır. Dolayısıyla kapitalist ideolojiyi sosyalizmden daha tehlikeli görmüş ve göstermiştir. Bediüzzaman’ın bu duruşu sosyalizmi bir dava haline getirmek veya ideolojik olarak savunmak değil, daha büyük bir düşmanı alt edecek prensiplerinin İslamla örtüşmesi meselesinden bir bakıştır. Bediüzzaman’ın adeta ters köşe yapan bu duruşlarını o zaman anlamayan damar, halen anlamamakta ve bugüne ışık tutan prensipler cephesinden hadiseleri değerlendirememektedir.

İçinde CHP’nin bulunduğu ittifakı destekleyen ehl-i imanı tekfire kadar yeltenen bu sığ görüş sahipleri o zamanda Bediüzzaman’ın İttihatçıların yanında neden olduğunu ve kapitalizm karşısında sosyalizmi neden tercih ettiğini kavrayamamıştır.

Bediüzzaman’ın istibdada karşı meşrutiyeti savunanlarla veya kapitalizme karşı sosyalist akımla aynı cephede bulunması onun ne ideolojik olarak sosyalizmin yanında yer aldığını ne de şeriatsız meşrutiyeti savunanlarla aynı fikirde olduğunu gösterir. Bediüzzaman’ın bu duruşuna bugün de ihtiyaç vardır. Zira bir tarafta dinî argümanları kullanarak muhafazakârlık vurgusu ile yola çıkan iktidar, diğer taraftan geçmişinde dindarlara olmadık eziyetleri yapan bir partinin de içinde olduğu bir ittifak.

Şöyle bir düşünüldüğünde bütün dinî hassasiyet taşıyanların halihazırdaki iktidarın yanlısı olması gerekir gibi bir kanı hakim olabilir. Lakin Bediüzzaman isim ve resimlere bakmayıp arka planda işleyen düşüncelerle mücadele etmiştir. Bediüzzaman’ın duruşunu belirleyen, zâhir değil batındaki İslamla uyuşmayan düşüncelerdir. İttihatçıların yanında yer alması, karşısında dindar ama istibdatçı bir zihniyetin olmasıdır.

Sosyalizmin yanında yer alması, İslam’a taban tabana zıt ve karşılığında bedel olarak din, namus, şeref ve haysiyeti rüşvet olarak alan kapitalizmle mücadele etmesidir.

Hasılı; Bediüzzaman’ın yaklaşımlarıyla hadiseye bakacak olursak bugün de istibdadın, tek adamlığın karşısında yer almak ve belli bir sınıfın, ailenin, zenginleşmesine zemin hazırlayan İslamî bir burjuvaziyi doğuran, israf ve şatafatla, cumhura değil belli bir kesime saadet sunan kapitalizmin ve onun temsilcilerinin karşısında durmak gerekir.

Üstelik ne acıdır ki muhafazakâr kesim, sosyalizm ve komünizm için “sol görüşe” ciddi manada karşı dururken; şerrin ‘sağ’dan yaklaşmasına’ maruz kalarak komünizme karşı gösterdikleri reaksiyonel hassasiyeti kapitalizme karşı gösterememiş ve esiri olmuş durumdadır.