Hadise, 1917 yılında, Moskova’nın kuzeydoğusundaki Volga Nehri kenarında Kosturma (Kostroma)’da cereyan etmiştir. O yıllarda Hazar Denizi’nde, Nargin Adasında esir olan Abdurrahim Zapsu, hadiseyi bir subaydan dinlemiştir. Aradan otuz sene geçmesine rağmen, Bediüzzaman hadiseyi hiç kimseye anlatmamıştır. Abdurrahim Zapsu’nun 1948 yılında Ehl-i Sünnet Mecmuası’nda hadiseyi anlatan makalesini kendisine okuyanlara Bediüzzaman şöyle demiştir.1 “O esaret hadisesinin aslı doğrudur. Fakat şahidim olmadığından tafsilen beyan etmemiştim.”2

Mustafa Yalçın anlatıyor: Molla Said, Doğu’dan esir olmuştu. Bir koca gâvur vardı: Nikola diyorlardı. Ben onu Petersburg’da (Leningrad) görmüştüm. Zalim biriydi. Molla Said ona ihtiram etmemiş. Onu çok kızdırmış. Hatta astıracakmış. Sonra Üstadı dindarlığından astırmamış. Rus zabitleri, Üstad’a ayrı bir gözle bakarlardı. ‘Bu adam Nikola’ya meydan okumuş, acaip bir adam’ diyorlardı. Ben sonra Molla Said’in kaçtığını duydum; ama bulup göremedim.3

Avni Toktor anlatıyor: “İlk defa Serdengeçti mecmuasında müsbet bir yazı okumuştum. Serdengeçti, Bediüzzaman Rusya’da esaretteyken vuku bulan bir hâdiseyi anlatıyordu. Buna göre; Rusların Kafkas Cephesi Başkumandanı Nikola Nikolaviç esirler kampını gezerken, bütün esirler generale karşı hürmeten ayağa kalktıkları halde, Bediüzzaman yerinden bile kıpırdamaz. Bunun sebebini soran generale, ‘Bir mü’min bir kâfire kıyam edemez’ diye cevap verir. Rus generali de, ‘Bu hareketiniz Rus ordusuna ve dolayısıyla milletime hakarettir’ der. İdam tehdidi ile karşılaşan Bediüzzaman’ın, ‘Sizin hakkımda vereceğiniz idam kararı, benim ebedî âleme intikal ve Peygamberime kavuşmak için bir pasaport hükmündedir’ demesi, bu kahramanca hareket, İslâmî şecaat bakımından zihnimde yer etmişti. Bu cesaretten zaman zaman şüphe ediyordum. Sonra bu durumu pederime sormuştum. Aldığım müsbet cevap üzerine, bende bu zata karşı bir muhabbet ve görüşme arzusu belirmişti.4

Mustafa Bolay anlatıyor: “Bu esaretten yıllar sonra, kendilerinin Emirdağ’da olduğunu işittim. Bu sıralarda, Kosturma’da Rus kumandanına karşı ayağa kalkmadığını duymuştum. Bu hâdiseyi bir de kendisinden dinlemek istedim. Emirdağ’da sohbetimiz sırasında, bana, ‘Kardeşim, Nikola kampa geldiğinde sen de orada mıydın? Aramızda geçen hâdiseyi sen de gördün mü?’ dedi. Ben, ‘Görmedim, fakat duydum, hocam’ dedim. Böylece kendisinden bizzat öğrenmek istediğim mesele de aydınlığa kavuşmuş oldu.”5

Bayram Yüksel anlatıyor: Üstadımız en cebbar firavunlara karşı bile izzet-i İslâmiyeyi muhafaza edip baş eğmediği ve hattâ esareti vaktinde Rus’un başkumandanına kıyam etmeyerek idamla alay edecek derecede bir izzet-i diniyeyi taşıdığı halde, bu mübarek vatanda asayişe zarar gelmemek için en küçük bir jandarmanın dahi hürmetsiz muamelesine ses çıkarmıyor, sabır ile karşılıyordu. Sebebi de; Kur’ân’ın bir kanun-u esasîsi olan (Velâ tezirüvâziretün vizre uhra) sırrıyla, ‘Bir adamın cinayetiyle başkası mes’ul olamaz, kardeşi de olsa..’ âyetinin hükmüne tabi olmasıdır.6

Dipnotlar:

1- Son Şahitler 1.Cild s. 91 

2- Şualar,2013, s.825 

3- Son Şahitler 1.Cild s. 82 

4- Son Şahitler 4.Cild s. 332

5- Son Şahitler 1.Cild s. 195

6- Son Şahitler 3.Cild s. 31