Bediüzzaman Hazretleri, 31 Mart Vak’’ası ve Hareket Ordusu’nun İstanbul’a muvasalatının akabinde kurulan Divân-ı Harb-i Örfî’de yargılanır. Beraat eder ve sonrasında önce “Nutuk”, sonra “İki Mekteb-i Musîbetin Şehadetnâmesi Ve Divân-ı Harb-i Örfî” adlı eserleri neşredilir. Ardından “İki Mekteb-i Musîbetin Şehadetnâmesi” kitabı hakkında takibat ve toplatma kararları çıkarılır. 

Ahmed Râmiz tarafından 1325/1909 tarihinde neşr edilen Divân-ı Harb-i Örfi adlı eser hemen İttihâd ve Terakki Hükümeti’ni harekete geçiriyor ve binbir türlü tezvirât yapılıyor. Bu müdâfa’a metninin elden ele dolaşması üzerine meydana gelen olayların bazılarını belgeleriyle beraber “Arşiv Belgeleri Işığında Bediüzzaman Said Nursî ve İlmî Şahsiyeti” 1 eserinden takîp edelim: 

Evvelâ, Hareket Ordusu’na yazılan yazıyı görelim: 8 N sene 1327 (23 Eylül 1909) Esâsının Nev’i: Tezkire 

Hülâsa: İki Mekteb-i Musîbetin Şehâdetnâmesi ünvânıyla Bediüzzaman nâm muharrir tarafından neşr olunan risâlenin men’i fürûhtuna emir verilmesi hakkında.

Hareket Ordusu Kumandanlığı Cânib-i Âlisi’ne; 10 Eylül sene 325 târih ve ... numarasıyla takdim kılınan tezkireye zeyldir. “İki Mekteb-i Musîbetin Şehâdetnâmesi” yâhud “Divân-ı Harb-i Örfî ve Sa’id-i Kürdî” ünvanlarıyla Bediüzzaman nâm muharrir tarafından neşr olunmakda bulunan risâlenin münderecâtı hezeyân-ı zihnisi efkâr-ı umûmiye üzerinde sû-i te’sir icrâsından hâli kalmayacağı cihetle el’an eyâdi-i müvezzi’inde alenen devam-ı neşr ve fürûhtu mahzûrdan sâlim görülmeyerek Eyüp Merkez Me’mûriyeti’nden dahi bir nüshası derdest ve irsâl olunmuş ve mezkûr risâle müzekkirede ma’an takdim kılınmış olmakla bunun men’-i intişârıyla mevcudunun toplattırılmasına âid mu’âmelenin tesri’ ve keyfiyetin ta’cil-i emr ve tebliğine müsâ’ade buyurulması müsterhamdır ol bâbda. Fi 17 Eylül sene (11325 (30 Eylül 1909) 2 Özet: İki Mekteb-i Musîbetin Şehâdetnâmesi adlı Bediüzzaman’a ait eser muhtevâsı itibariyle zihinleri karıştıracak mahiyyette olup kamuoyunu yanlış şekilde etkileyebilir. 

Bu eserin satışı ve dağıtımı mahzurlar doğuracağından mevcudunun toplatılması ve satışının yasaklanması için emir buyurulması. 30 Eylül 1909 3 

Bu hadise çok önemli bir irticâ’ olayıymış gibi hemen İstanbul Polis Müdîrliği’ne de bildirilmiştir. 

 Eminönü Polis Merkezi-Aded 15, İstanbul Polis Müdirliği’ne “İki Mekteb-i Musîbetin Şehâdetnâmesi” yâhûd “Divân-ı Harb-i Örfî ve Sa’id-i Kürdî” nâm risâle münderecâtı câlib-i nazar-ı dikkat tefevvühât ve türrehâtı câmi’ görülmekle ifâ-yı muktezâsı hakkında leffen takdim kılındı. Fi 5 Eylül sene (1J325 (18 Eylül 1909) Eminönü Merkez Memuru (imza| 

Efkâr-ı umûmîyeyi tehyiç edecek birtakım ibârâtı hâvi olan risâle-i mezkûre takdim kılınmış olmakla Divân-ı Harb-i Örfî’ye tevzi’iyle beraber bu risâlelerin toplattırılması husûsunun emr-ü iş’ârı istirhâmıyla Emniyet-i Umûmîye Müdiriyeti’ne arz ve takdim olunur. Fi 6 minhü (önceki tarih) Tahriran fi 7 minhü. Risâle müdür beyefendidedir. 10327/215 fi 8 minhü. Hareket Ordusu Kumandanlığı’na yazılmışdır. Fi 10 Eylül sene 1325, Vürûdu 9 minhü. 4 

Mesele İstanbul Emniyet Müdürlüğü aracılığıyla Bediüzzaman’ın yargılanarak beraat ettiği Birinci Divân-ı Harb-i Örfî Riyâset-i Vâlâsı’na da takdim edilmiştir. 5 

19 N 1327 (4 Ekim 1909), Emniyet-i Umûmiye Müdiriyeti, Aded-i Husûsi: 731, 

Defter Numarası: 784, Tarih: 21 Eylül sene 1325, Hülâsa-i Meâli.

Birinci Divân-ı Harb-i Örfî Riyâseti’ne: Münderecât-ı mühimmeyi hâvi “İki Mekteb-i Musîbetin Şehâdetnâmesi” nâm risâlenin takdim olunduğuna dâir. Esâsının Nev’i: Tezkire 

Hülâsa: Münderecât-ı mühimmeyi hâvi “İki Mekteb-i Musîbetin Şehâdetnâmesi” nâm risâlenin takdim olunduğuna dâir. 

Birinci Divân-ı Harb-i Örfî Riyâset-i Vâlâsına “İki Mekteb-i Musîbetin Şehâdetnâmesi” yâhud “Divân-ı Harb-i Örfî ve Sa’id-i Kürdî” ünvanlarıyla Bediüzzaman nâm muharririn eseri olmak üzere birtakım müvezzi’ler tarafından fürûht edilmekde olan risâle-i matbû’a münderecâtının tahdiş-i ezhânı mûcîb türrehâtdan ibâret olduğu anlaşılmasına mebnî polis merkezi me’mûrînlerinden tesâdüf olundukça bir nüshası ahz ve irsâl edilmekde bulunduğundan Divân-ı Harb-i Örfî’ce münderecâtı bi’t-tedkîk men’-i fürûht ve intişârına ve nüsha-i münteşiresinin toplattırılmasına dâir bir karar ittihâz buyurulmak üzere mukaddemâ iki nüshası bâ-tezâkir-i mahsûsa Hareket Ordusu Kumandanlığı makâm-ı âlisine takdîm kılınmışdı. Henüz bir emir ve iş’âr tebliğ buyurulmamış ve risâle-i mezkûrenin el-an neşr ve tevzi’ine devâm edilmekde bulunması mahzûrdan gayr-ı sâlim ve mu’âmele-i lâzımenin bir an akdem der-piş edilmesi müstelzem bulunmuş olduğu cihetle ana göre tesrî’-i icrâ-yı îcâbına berây-ı tevessül risâle-i mezkûreden bir nüshanın da ma’an makâm-ı vâlâlarına takdimine mübâderet olundu ol bâbda. Yazıldı. 20 Eylül sene (1J325 (3 Ekim 1909) Emir (...) 784 fi 21 minhü (önceki tarihj) 6 

Bu istek hemen yerine getirilmeyince yeniden Birinci Divân-ı Harb-i Örfî Riyâset-i Vâlâsına yazılan 3 Ekim 1909 tarihli aynı yukarıdaki muhtevadaki bir yazıyla ısrarla takip edilmiştir. 19 N 1327 (4 Ekim 1909) Emniyet-i Ümûmiye Müdiriyeti Aded-i Husûsi: 731, Defter Numarası: 784 Tarih: 21 Eylül sene 1325 Hülâsa-i Meâli Birinci Divân-ı Harb-i Örfî Riyâseti’ne: Münderecât-ı mühimmeyi hâvi “İki Mekteb-i Musîbetin Şehâdetnâmesi” nâm risâlenin takdim olunduğuna dâir. Esâsının Nev’i: Tezkire Hülâsa: Münderecât-ı mühimmeyi hâvi “İki Mekteb-i Musîbetin Şehâdetnâmesi” nâm risâlenin takdim olunduğuna dâir. Birinci Divân-ı Harb-i Örfî Riyâset-i Vâlâsına “İki Mekteb-i Musîbetin Şehâdetnâmesi” yâhud “Divân-ı Harb-i Örfî ve Sa’id-i Kürdî” ünvanlarıyla Bediüzzaman nâm muharririn eseri olmak üzere birtakım müvezzi’ler tarafından fürûht edilmekde olan risâle-i matbu’a münderecâtının tahdîş-i ezhânı mücîb türrehâtdan ibâret olduğu anlaşılmasına mebni polis merkezi me’mûrinlerinden tesâdüf olundukça bir nüshası ahz ve irsâl edilmekde bulunduğundan Divân-ı Harb-i Örfî’ce münderecâtı bi’t-tedkîk men’-i fürûht ve intişârına ve nüsha-i münteşiresinin toplattırılmasına dâir bir karar ittihâz buyurulmak üzere mukaddemâ iki nüshası bâ-tezâkir-i mahsûsa Hareket Ordusu Kumandanlığı makâm-ı âlisine takdim kılınmışdı. Henüz bir emir ve iş’âr tebliğ buyurulmamış ve risâle-i mezkûrenin el-an neşr ve tevzi’ine devâm edilmekde bulunması mahzûrdan gayr-ı sâlim ve mu’âmele-i lâzımenin bir an akdem der-piş edilmesi müstelzem bulunmuş olduğu cihetle ana göre tesri’-i icrâ-yı icâbına berây-ı tevessül risâle-i mezkûreden bir nüshanın da ma’an makâm-ı vâlâlarına takdimine mübâderet olundu ol bâbda. Yazıldı. 20 Eylül sene (11325 (3 Ekim 1909) Emir (...) 784 fi 21 minhü (önceki tarih) 7 

Dipnotlar:

1- Prof. Dr. Ahmet Akgündüz, ABIBSNİŞ, Cilt-1, s. 668.

2- Age, s. 668.

3- BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), DH. EUM. THR. (Dâhiliye Nezâreti Emniyet-i Umûmiye Müdiriyet-i Tahrirât Kalemi) 5 /7. 

4- BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), DH.EUM.THR. (Dâhiliye Nezâreti Emniyet-i Umûmiye Müdiriyet-i Tahrirât Kalemi) 5/7. 

5- ABIBSNİŞ, Cilt-1, s. 669.

6- BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), DH.EUM.THR. (Dâhiliye Nezâreti Emniyet-i Umûmiye Müdiriyet-i Tahrirât Kalemi) 6/68.

7- BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), DH. EUM. THR. (Dâhiliye Nezâreti Emniyet-i Umûmiye Müdiriyet-i Tahrirât Kalemi) 6/68.