Çarlık Rusya’sında bir Türk savaş esirinin hatıralarında geçen esir kampı teftişini önemine binâen buraya almak istiyoruz. Teğmen Mehmet Arif, esaretteyken iki teftiş hadisesi anlatır. Risale-i Nur talebeleri bu anlatılanlara yabancı değildir. Hadise şöyle gerçekleşir: “Nisan sonlarına doğru Kafkasya Genel Valisi Grandük Nikola Nikolaviç’in yaveri olan bir generalin geleceği haberi yayıldı. Tutsakların durumunu yakından görecekmiş. Aramızda bulunan tutsak binbaşılardan biri (sayıları altı idi) hepimize; “Arkadaşlar” dedi. “Gelecek olan general yüksek yetkilerle donatılmış bir kişidir. Kapıdan içeri girdiği zaman kendisine saygı göstererek, selam durumuna geçelim. Buradan kurtulmamız için yardımı dokunacaktır.” Bir başkası söze karıştı: “Burada çektiğimiz acılar yetmiyormuş gibi, bir de kendisine saygı göstermek için ayağa mı kalkalım? Ben ayağa kalkmam ve selam da vermem. İsterse öldürsünler beni.” Bütün arkadaşlar bu düşünceye katıldı. Ayağa kalkmama, selam vermeme kararı alındı. Nisan sonuna doğru gerçekten general geldi. Koğuştan içeri girdiğini gördük. Tutsak subaylar oldukları yerde, bulundukları durumda kaldılar. Generale bakmadılar bile. General Rus binbaşısına kızarak sordu: “Bunların geldiğimden haberi yok mu? Kendilerine söylenmedi mi?” “Söyledim Generalim” dedi subay. “Bir hafta önce ve de bu sabah söyledim.” Evet söylemişti. “Madem beni böyle karşıladılar,” dedi General. “Hiç birisi ayağa kalkıp selam vermedi, bunlar için en ağır işlemleri yapmalısın.” Kapıdan çıkıp gitti. O günden sonra Rus erleriyle nöbetçilerinin davranışı daha da dayanılmaz oldu. Kapıda nöbet tutan Rus erleriyle konuşmak bile yasaklandı.”1

Bu hadiseden sonra tekrar bir binbaşı kampı ziyarete gelir. Bu hadise de şöyle cereyan eder: “Yeni atanan asık suratlı Rus binbaşısı, bir gün koğuşumuza girdi, bir generalin kışlayı denetim için geleceğini bildirdi. Bu kez içimizden bir binbaşı tutsak, o gittikten sonra; “Arkadaşlar” dedi. “Geçen kez gelen generale gösterdiğimiz soğuk davranışın cezasını fazlasıyla çektik. Bu yeni gelecek olana da öyle davranırsak, daha büyük kötülüklere uğrayabiliriz. Gereksiz dik kafalılıkla, çoğunluğumuzu sıkıntıya düşürmeye hakkımız yok.” Evet, bu kez generale saygı gösterecektik. Nihayet General, Mayısın 22. Günü(1916) öğleden sonra geldi. Koğuştan içeri girdiğinde, Türk binbaşısı “Dikkat sağa bak” diye bağırdı. Generalin karşısında selam durumuna geçti. General bu görünüm karşısında irkildi. Sağ elini uzattı ve asker selamı verdi. Sonra tutsak subaylara döndü. Hepimiz put gibi duruyor, generale bakıyorduk. Bizi de selamladı ve Rus binbaşısına dönerek, “Bunlar ne kibar, ne iyi askerler” dedi. “Memnun oldum.” Hepimizin teker teker elimizi sıkarak hatırımızı sordu. General, “Neye ihtiyacınız var?” diye sordu. “Bizler burada altı aydan beri bekliyoruz,” dedi Türk binbaşı. “Gideceğimiz yer henüz belli değil. Yoksulluk ve perişanlık çekiyoruz. Bağlı olacağımız yerlere gönderilmemizi diliyoruz.” “Söz veriyorum”, dedi General. “İçinizde bir hastalık ortaya çıkmadığı takdirde on beş gün içinde buradan hareket edeceksiniz.” O günden sonra Rus komutan ile erlerin bizlere karşı davranışlarında belirgin bir yumuşama oldu.”2 

Görüldüğü üzere Mehmet Arif Beyin hatıralarında da esirleri teftiş etmeye gelen iki kumandanın ziyareti anlatılıyor. Birinci kumandana ayağa kalkmayan esirler, sonrasında çok eziyetler çekiyorlar. İkinci kumandanın ziyaretinde ise hepsi selam durup ayağa kalkıyor. Bu hadise bize Bediüzzaman’ın idam kararına rağmen Nikola Nikolaviç’e ayağa kalkmayışını derhatır ettirdi.

Dipnotlar:

1- Çarlık Rusya’sında Bir Türk Savaş Tutsağının Anıları, 2006 Ankara, s. 69,70 

2- Age, s.72,73