Bir kardeşimiz, Yirmibirinci Sözün İkinci Makamı vesvese bahsindeki, “Şeytan, evvelâ şüpheyi kalbe atar. Eğer kalb kabul etmezse, şüpheden şetm’e döner. Hayale karşı şetme benzer bâzı pis hâtıraları ve münâfi-i edeb çirkin halleri tasvir eder.” (Bediüzzaman Said Nursî, Sözler, Yeni Asya Neşriyat, İstanbul, 1999, s. 284.) şeklindeki cümlede geçen, “kalb kabul etmezse şetme döner” ifadelerinin ne anlama geldiğini sordu.
Derin manaları ihtiva eden bu veciz ifade birkaç suali de beraberinde getirir:
“Şüpheden şetme dönme” pis hatıralar, edebe aykırı çirkin haller, tasvirler midir?
“Şüpheden şetme dönme” nasıl örneklendirilebilir?
Şetm ne demektir, küfürden (inkârdan) farkı nedir?
Şetmin tıp dilindeki tabiri nedir?
Şetm, “sövmek ve azarlamak” anlamındadır. Türkçe’deki “küfür etmenin” karşılığıdır.
Kimi zaman zihinlerde irade dışı galiz ve kötü sözler zuhur edebilir. Bunlar gayr-i ihtiyarî (istemeden) olduğundan mesuliyeti yoktur. Meselâ, “Falanca ne lânet adamdır!” düşüncesi zihinlerde belirse, “kalben kabul edilmedikçe” mesuliyet yoktur.
Istılâhta küfür, Türkçe’de kullanıldığı gibi sövmek ve galiz söz söylemek değil; inkâr ve şüphe anlamındadır.
“Kalb kabul etmezse, şüpheden şetm’e dönmesi.”, imanî meselelerden birisini inkâr etmeyi düşünmek ya da onların varlığı hakkında şüphe, tereddüt ifade eden şeylerin irade dışında zihinde belirmesidir. Ki, bu şetm, hüküm bakımından küfür (inkâr) sayılmaz.
Meselâ, şeytan, ”(Haşa) Ya Allah yoksa, yoktur, yoktur!” gibi bir şüpheyi kalbe atar. Kalb bunu kabul etmezse, şetme döner.
Kalbin kabul etmesi, “Tabi ya, Allah yoktur!” hükmünü vermesidir. Kabul etmemesi, “Ey şeytan bu senin vesvesendir. Kesin olarak biliyor ve inanıyorum ki, Allah vardır, birdir, sonsuz isim ve sıfatlar sahibidir!”