Henüz 30 yaşında bir genç olan Doktor Sadullah Nutku Ağabeyin yazdığı “Hazım Cihazı Hastalıkları ve Tedavileri” adlı kitabını 1939 yılında neşretmiştir. Bu günkü gençliğin örnek alacağı, enerji ve bilgi yüklü bu eserden, faydalı olacağına inandığımız özlü bilgileri takdim ediyoruz.

1) Sindirim için önemli olan tükürük salgılanmadığında, gerek yutkunmada, gerekse konuşmada güçlük olur, sür’atle dişler çürür.

2) Ağız iltihabı mekanik ve şimik (kimyevî) tesirler ve etkili mikropların yerleşmesiyle husûle gelir. Havadaki tozlar, çok sıcak baharatlı yemekler, ağzın iyi temizlenmemesi gibi sebeplerle olur. Ilık PAPATYA suyu ile ağzı banyo etmek fayda sağlar. Ağıziçi yaraları, dişlere iyi bakılmamakla ve diş çürüklerinden kaynaklanır.

3) Mideyi yormadan, sağlıklı bir sindirim için gıdaları iyi çiğnemek tavsiye edilir.

4) Yemek borusu kanserinde beslenme, verilen gıdalar muharriş (zedeleyen, azdıran) olmamalı, fakat gıda değeri fazla olmalıdır.

5) Yemeklerin sindiriminde geğirmeye engel olmak için, özellikle hastaların tedbirli bir surette, fazla bir tazyik yapacak tarzda yememesi tavsiye edilir. Küçük buz parçası yutmak da tavsiye edilmiştir.

6) Beslenmede yoğun şeker ve tuz ihtiva eden gıdalar, soğuk içecekler ve süt, midede uzun müddet kalır. Açlık ve iştah ile yenen yemekler, midede daha uzun zaman kalır. Acıkmadan yenen yemekler ise, midede o kadar zaman kalmaz. Fizyolojik olarak, iştah ve aynı zamanda mide salgıları; koklamak, tatmak, çiğnemek ve yutmakla artar. Sıkıntı, keder ve ağrı ile salgılar kesilir. Sağlıklı mide, hassas değildir ve ağrı duymaz.

7) Beslenme ihtiyacı karşılanırken baharatlı, çok kaba, çok sıcak ve çok soğuk gıdalar, çok hızlı ve kaba yemekler yemek mide ülserlerine sebep olabilir. Ülser meydana geldikten sonra, mideyi doldurarak mide duvarını germek de, yaranın kapanmasına mani olur. 

Şişman hastalar bol miktarda baharatlı yemeklerden hoşlanırlar, bunun sonucunda mide sokağanda gastrit ve ülser hastalıkları çok görülür. 

Mide ağrıları soğuk mevsimlerde artıp, sıcak mevsimlerde azalır. Mide ülserinde, yenen yemeklerden ezmeler ve ılık içilen çorbalar ağrı yapmaz.

8) Umumî olarak mide karhası (ülser) tedavisinde ise, yemek yedikten sonra vücut istirahati yapılır; fakat yemekten sonra oturmamalı ve arka üstü yatmamalıdır. Zira MİDE SOKAĞI çekilmekle ülser genişler. Akşamları sokağa çıkmamalı, ruhî heyecanlardan sakınmalıdır. Diyet: mekanik ve şimik (kimyevî) büyük bir tenbih yapmayan ve mümkün olduğu kadar sür’atle boşalan gıdalar verilir. Yemekleri az vermelidir. Ayrıca baharatlı yemekler, limon, sirke gibi ekşili yemekler verilmemelidir. CRUVEİLLİER’ye göre diyet tedavisinde, en başta süt gelir. Bundan başka bilhassa YULAF, irmik, pirinç, buğday unu çorbaları verilir. Ancak sonraları pirinç, irmik, patates ezmeleri verilir. Çorba ve ezmeler 150-200 gramdan fazla olmamalıdır. Ayrıca albümin ihtiva ettiğinden, yumurta tavsiye olunur. Yumurta rafadan ve taze olarak verilmelidir. Ayrıca üzüm suyu, domates suyu gibi meyve usareleri çorbalar ve püreler üzerine konabilir. Ispanak gaz yapar. Kahve menedilir. 

Maden sularından memleketimizde Afyonkarahisar maden suyu tavsiye edilebilir; aç karnına 200-300 cl. kadar bu maden suyundan içip, nihayet yarım saat sonra yemek yemelidir. 

Sıkıntı vermeyecek tarzda mide üzerine sıcak tatbikatı faydalıdır.

9) AKUT GASTRİT: Ani başlayan mide bozukluğu olup, çok yağ ve şeker ihtiva eden fazla yemeklere, midenin cevap verememesidir. Bazı insanların mideleri zayıftır. Sigara içenler de gastrit belirtileri görürler. Metabolizma bozuklukları, toksik tesirli ilâçlar ve mideye girebilen asitler dahi, gastrit yapar. Bundan başka YEMEKLERİN İYİ ÇİĞNENMEMESİ ve sinir sisteminin de, gastritin meydana gelmesinde rolü vardır. Kaide olarak gastritte, yemeklerden sonra midede tazyik hissi vardır. Yemeklerden sonra geğirti, mide bölgesine yayılan ağrı, ülserden çok gastriti gösterir.

10) SİNDİRİM BOZUKLUKLARI: Gıdanın bağırsaklarda kâfi derecede hazmolmamasıdır. Bu da hareket, ifraz (salgı), imtisas (emilme) bozuklukları ile husûle gelir. Sindirim bozukluğu, asit-baz kaynaklı olarak, uyumsuzluk ve dengesizliği sonucu farklı şekilde meydana gelir. Asit kaynaklı dispepsi’lerde (sindirim bozuklukları), karbonhidratlar iyi sindirilmediği halde, albümin ve yağlar nisbeten iyi sindirilir. İnce bağırsağın üst kısmında selülozu (lifli gıdalar) parçalayan diyastaz’ın, kâfi derecede tesir etmeyişi ile olur. Hastalar selülozlu gıdalara tahammül edemezler. Bağırsaklarda gurultular duyulur. Zayıflama, uyku hali, yemeklerden sonra midede boşluk hissi, birdenbire acıkma ve iştahın sür’atle kaybolması ve dilin paslı olması gibi belirtiler ortaya çıkar. Bu çeşit sindirim bozukluğunda, kaba selülozlu gıdalar (ekmek, patates) verilmez, ancak un çorbası verilir. Ağır vak’alarda, hastalara 1-2 gün tam açlık uygulanır. Su yerine şekersiz açık çay verilir. Açlıkta gıda maddeleri bulunmadığından, mikroplar üreyemez. Sindirim bozukluğunda, bağırsaklardaki uyumu sağlayabilmek için, az şekerli PAPATYA ÇAYI, sonraları YOĞURT mevcutsa KEFİR verilir. 2-3 haftalık diyetten sonra, normal gıdalara geçilir.

11) Mide, bağırsak iltihaplarında hasta değildir, denemez. 

Mide-bağırsak sisteminin (gastro-entestinal sistem), ani gelişen iltihaplarında sebep olarak; ekseriya yenmiş olan BOZUK GIDA MADDELERİ toksik olduğu gibi, bilhassa sıcak mevsimlerde değişik mikroplar, bu enfeksiyonlara sebep olur.           

SAĞLICAKLA KALIN.