Adana Mutabakatı ismi verilen anlaşma, 20 Ekim 1998’de Adana’da bir araya gelen Türkiye ile Suriye heyetleri arasında sağlandı.

İki devletin diplomatları arasında mutabık kalınarak imzalanarak bu anlaşma, yekûn 23 maddeden müteşekkil idi.

Bölgede yoğunlaşan terör olayları sebebiyle ihtiyaç duyulan anlaşma öncesinde, siyasî ve diplomatik gerginlik had safhaya çıkmış durumdaydı. Bu noktadaki gelişmelerin seyrini aşağıdaki şekilde özetlemek mümkün.

*

Başbakan Süleyman Demirel, 1993’te Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad (Aynı zamanda Beşşar’ın babası) ile olan görüşmesinde, gayet nezaketli bir sûrette PKK lideri Abdullah Öcalan’ın Suriye Lazkiye’deki ikamet ettiğini bildirdi. Keza, Öcalan’ın ikamet adresini ve telefon numarasını da vererek, bu meselede harekete geçilmesini istedi. Hafız Esad ise, işi savsakladı ve yapılan uyarıyı dikkate almadı.

Demirel, 1998’de bu kez Cumhurbaşkanlığı sıfatıyla konuştu, “sabrımız taştı” dedi ve Türkiye’nin tutumunu sertleştiren ifadeler kullandı.

Aynı yıl 1 Ekim günü Millet Meclisi’nin açılış merasiminde yaptığı konuşmada ayrıca şu ifadeleri kullandı: “Suriye, Türkiye’ye karşı açık bir husûmet politikası izlemektedir. Terör örgütüne aktif destek sağlamayı sürdürmektedir. Bütün uyarılarımıza rağmen, düşmanca tutumundan vazgeçmeyen Suriye’ye karşı mukabelede bulunma hakkımızı saklı tutuyoruz. Sabrımızın taşmakta olduğunu da, bu kürsüden bir kez daha dünyaya ilân ediyorum.”

*

Cumhurbaşkanlığı tarafından yapılan bu ciddî uyarı üzerine harekete geçen Mısır Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek, iki ülke arasında bir “mekik diplomasisi”ni başlattı. Ankara ile Şam arasında birkaç kez gidip geldi.

Bilâhare, ABD Başkanı Clinton’un da devreye girmesiyle, Hafız Esad, Türkiye’nin hassasiyetini dikkate almaya mecbur kaldı. 20 Ekim’de Adana’da yapılması tasarlanan toplantıdan evvel, PKK’nın başı olan Öcalan’ı Suriye’yi terk etmeye zorladı.

Şam hükümeti, 14 Ekim 1998’de aynen şu resmî açıklamayı yaptı: “Abdullah Öcalan Suriye’de değildir. Bir daha Suriye’ye giremeyecektir.”

Türkiye hükümeti de iki gün sonra bu açıklamayı doğruladı.

Bütün bu gelişmeler neticesinde, iki ülkeyi temsil eden heyetler, 20 Ekim 1998’de Adana’da bir araya gelerek, söz konusu mutabakat metnini imzaladılar. 

Ayrıca, 2019 yılı Ocak ayında Moskova’da yapılan Erdoğan-Putin görüşmesinde de gündeme gelen söz Adana Mutabakatı’nda yer alan hususları şöylece özetlemek mümkün:

1. Suriye kendi topraklarından Türkiye’nin güvenlik ve istikrarını tehlikeye atacak eylemlere izin vermeyecek. Suriye, PKK’nın silâh, lojistik ve malî destek sağlamasına ve propaganda faaliyetlerine izin vermeyecek.

2. Suriye, PKK’yı terör örgütü olarak ilân etmiştir. Suriye, diğer terör örgütlerinin yanı sıra PKK ve uzantılarının topraklarındaki faaliyetlerini yasaklamıştır.

3. Suriye, PKK’nın topraklarında eğitim kampı kurmasını ve ticarî faaliyetlerde bulunmasını yasaklamıştır.

4. Suriye, teröristlerin transit yollarla üçüncü ülkelere gitmesine izin vermeyecek.

5. Suriye, PKK liderlerinin topraklarına girmesini engelleyecek ve gümrük yetkililerine bunun için talimat verecektir.

Son söz: Her kim ki bu mutabakata uymayarak bozgunculuk yaptı ve yapıyorsa, Suriye’de başlayıp başta Türkiye olmak üzere dünyada devam eden ağır trajedinin de sorumlusu ve günahkârıdır.