Meselâ, bir asır önce Amerika’da yaşanan ve dünyayı da önemli ölçüde etkileyen “1929 Ekonomik Buhranı”, aslında bir iktisadî zelzele mahiyetindedir.

Aynı şekilde, meselâ bizdeki “2001 Krizi”, hem siyasî, hem de iktisadî yönden büyük bir deprem etkisi meydana getirdi. Türk Lirası, bir anda döviz karşısında yarı yarıya değer kaybetti. (Hani o CB Sezer’in BB Ecevit’e Anayasa kitapçığını fırlatmasıyla patlak veren kriz.)

«

1923 yılı 27 Martı’nda Trabzon mebusu Ali Şükrü Beyin bir cinayet sonucu katledilmesiyle başlayan zincirleme vakalar, yeni Türkiye’nin ilk siyasî depremi oldu. Ankara’da dehşet uyandıran cinayetin sarsıntıları devam ederken, Meclis Başkanı M. Kemal, 1 Nisan günü erken seçim kararı aldırarak, ilk Meclis’teki muhalifleri diskalifiye etti. Seçimlerin ardından, 27 sene devam edecek tek sesli, tek partili bir rejime geçilmiş oldu.

14 Mayıs 1950 seçimlerinde, Demokrat Parti’nin yüzde 50’nin üzerinde oy alarak tek başına iktidara geleceği Nisan ayı başında dahi bilinmiyordu, beklenmiyordu, hatta tahmin dahi edilmiyordu. Zira, seçime giren üçüncü bir parti daha vardı: Millet Partisi. Partinin resmî başkanı Prof. Hikmet Bayur iken, fahrî başkanı Mareşal Fevzi Çakmak idi. 

Bu sebeple, her tarafta “Mareşalin partisi geliyor” diye propaganda yapılıyordu. Propaganda korosu içinde o günlerin dinî tandanslı bütün gazete ve mecmuaları da vardı: Büyük Doğu, Büyük Cihad, Serdengeçti, Sebilürreşad, Hür Adam, Yeşil Bursa, Ehl-i Sünnet Mecmuası ve diğerleri.

Ne var ki, seçime 35 gün kala, yani 10 Nisan günü Trakya’da seçim propagandası ile meşgul olan Mareşal Fevzi Çakmak aniden kalp krizi geçirerek öldü. Onun ölümü sebebiyle de, partisinin oyları, sosyolojik tabanı aynı olan Demokrat Partiye “yatay geçiş” yaptı. DP’nin yüzde 30’larda görünen oy oranı bir anda yüzde 53’e çıktı. Nihayet, 14 Mayıs günü Türkiye’de yeni bir devir açıldı. Bu yeni siyasî depreme, kimi “Beyaz İhtilal” dedi, kimi de “Demokrasinin Bayramı” ismini verdi.

Özetle: Siyaset âleminde yaşanan şok ölümler, ölümlü sûikastler, silâhlı darbeler, muhtıralı müdahaleler, sürpriz sandık sonuçları gibi vakalar da kendi çapında birer siyasî deprem mahiyetini taşıyor.

«

Günün tarihi itibariyle, yakın tarihte yaşanan iki “siyasî zelzele”den daha söz ederek konuyu toparlamaya çalışalım.

Tarih 8 Ekim 1918:

Yaklaşık on yıldır iktidarda olan İttihat–Terakki hükümeti, bu tarihte istifasını vererek iktidardan uzaklaştı.

İttihatçı hükümetlerin son sadrâzamı Talat Paşaydı. Said Halim Paşadan sonra iki yıldır bu makamda duruyordu.

I. Dünya Harbinin mağlûbiyetle neticelenmesi, Talat Paşa ile birlikte İttihatçı iktidarın da sonunu getirmiş oldu.

Tarih 8 Ekim 1958: 

Bu tarihten yaklaşık 11 yıl önce (1947) Hindistan'dan ayrılarak kurulan Pakistan, daha hürriyet ve istiklâlin tadını çıkaramadan, kanlı bir ihtilâl depreminin içine düştü: Ordunun başındaki Eyüp Han, Devlet Başkanı İskender Mirza'yı devirerek yönetime el koydu.

İşte, o günden itibaren, kardeş Pakistan, bir daha kendine gelemedi ve siyasî idamlardan, cinayetlerden, kanlı darbelerin sarsıntılarından yakasını bir türlü kurtaramadı. 

«

Türkiye’de, yakın vadede herhangi bir siyasî deprem beklenmiyor, yahut öngörülmüyor.

Ama, şu bir gerçek ki: “Herkes ölecek yaştadır.” Herkes… Aynen, Cahit Sıtkı Tarancı’nın ifade ettiği gibi:

Neylersin ölüm herkesin başında,

Uyudun uyanamadın olacak,

Kim bilir nerde, nasıl, kaç yaşında?

Bir namazlık saltanatın olacak,

Taht misali o musalla taşında.