Buharlaşma ile teşkil edilen nem bulutlar şeklinde karşımıza çıkar. Bulutlar rüzgârın emrine verilerek yeryüzünün muhtelif yerlerindeki canlıların imdadına gönderilir.

Denizlerdeki buharlaşma sıcaklığa bağlı olarak artar ya da azalır. Ekvatoral bölgedeki buharlaşma fazla kutuplar çevresindeki buharlaşma da azdır. Yani, aslında serinliğin vesilesi kılınan bulut ve yağmur İlâhî iradeye bağlı olarak en çok sıcak sıcak bölgelerin denizlerinde var edilir.

Havada her daim az ya da çok nem bulunur. Bu nemi biz coğrafyacılar üç şekilde ifade ediyoruz. Havada herhangi bir zamanda bir mekânda bulunan nem miktarına mutlak nem denilir. Gr/m3 şeklinde ifade edilir. Havanın bir metre küpünde gram cinsinden bulunan nem miktarıdır. Bu nem miktarı denizlerde, özellikle ekvatoral bölgenin denizlerinden fazla iken kutup bölgelerinin denizlerinde azdır. Kara içlerine gidildikçe de nem miktarı azalır.

Havanın nem taşıma kapasitesi de sıcaklığına bağlı olarak artar ya da azalır. Bunu aşağıdaki tabloda gösterdim. Havanın belli bir sıcaklıkta taşıyabileceği en fazla nem miktarına da maksimum nem denir.

Gelelim asıl, ancak anlaşılması biraz zor kısma. Mutlak nemin maksimum neme oranına ise nispi nem (bağıl) nem diyoruz. Bağıl nem ne kadar düşükse bir yerde yağış ihtimali o denli düşük, ne kadar fazlaysa da o nispette yüksektir. Yağışta belirleyici olan işte bu nispi nemdir.

Sıcak bir yerde havanın nem taşıma kapasitesi yüksek olduğundan nispi nem yüzde yüzü aştığında cereyan eden yağış fazla, serin bir yerde ise nispi nem yüzde yüzü aştığında yere düşürülen yağış az olur.

Bu işleyiş mekanik gibi görünse de aslında hiç de öyle değildir. Bazen semanın kapkara bulutlarla kaplı olduğunu görürsünüz, hatta belki de yağmur damlaları tek tük düşmeye başlamıştır bile. Ama İlahi emir havanın ısınmasını irade ettiğinde, belki birkaç dakika içinde sıcak bir rüzgâr gönderilir, kapkara olan bulutlar aniden beyazlarla yer değiştiriverir. Yağmur indirilmez.

Bazen de yüksekte bembeyaz duran bulutları görürsünüz. Hava soğuma emri aldığında o bulutların rengi siyaha döndürülür ve yağmur rahmeti başlatılır.

Yukarıda demiştim; soğuk yerde yere indirilen yağmur miktarı az sıcak yerlerde ise fazladır diye. Bunu şundan da bilebilirsiniz. Ülkemizin güneyinde ya da Suudi Arabistan gibi sıcak yerlerde şiddetli sağanakların haberlerini duyarız. Aynı türden sağanakları Moskova, Helsinki ya da Oslo’da göremeyiz. Zira bu şehirlerde hava serindir. Yere düşen yağmur azdır.

Benzer şekilde geceleyin hava soğuk olduğundan o vakitte düşen yağmur çoğunca sağanak değildir. Bir de gece vaktinde zemin ile cevv arasında sıcaklık farkı azdır. Bu fark az olduğundan konveksiyonel hareket dediğimiz dikey yöndeki sert hava hareketleri görülmediğinden, gök gürültüsü ve şimşek gibi biraz korku biraz da müjde veren hadiseler yaşanmaz. Rahmet sessiz sedasız yağar, ne yol ve caddeleri sel götürür ne de ırmaklar aniden kabarıverir.

Geçen paragrafa ifade ettiğim husustaki rahmet veçhi, ilk kez geçenlerde duyduğum, ehl-i dinden birinin vaazında ifade ettiği nebevi beyan ile Allah’a yağmur katreleri adedince şükürler olsun, daha bir manalı hâle geldi.

Hz. Peygamber (asm) şöyle buyuruyor: “Rabbiniz –azze ve celle- buyuruyor ki: Eğer kullarım Bana îcâb ettiği şekilde itaat etseler, Ben onlara yağmuru (dahi) gece yağdırırım, gündüz de üzerlerine güneşi doğdururum. Onlara ayrıca gök gürleme sesini de duyurmam!...” (Ahmed, II, 359; Hâkim, IV, 285/7657).

Yağmurun Rabbini tanımayı ve O’na itaati hayatımızın gayesi bilmek duâsıyla.