İnsan açlığını hissettiği oranda minnettar olur ve şükreder. Diğer zamanlarda gerçek açlığı tatmayan bir nefis, gerçek şükrü de eda edemez. Açlık acısının farkında olmadığı için yoksullara gerçek anlamda acıyamaz ve yardımcı olamaz. Ancak oruçtaki açlıkla Allah’ın Rahman, Rezzak, Mün’im, Meşkûr gibi isimlerinin bilincine varılır.
Nefis kendini sınırsız hür zanneder. Kul olduğunu unutur. Sayısız nimetlerle terbiye edildiğini hatırlamak istemez. Oruç ile anlar ki, nimetler kendi mülkü değildir. Kendine malik de değildir. Allah izin vermediğinde en küçük bir nimete bile elini uzatamaz. Bu mânânın yaşanmasıyla Allah’ın Rab, Mürebbi, Malik gibi isimlerine parlak bir ayna olmaya liyakat kazanılır.
Nefis, kendini güçlü ve kudretli zanneder. Virüslerden kuyruklu yıldızlara kadar, onu korkutan şeylerden gaflet eder. Oruç ile insan aczini ve zaafını tam anlamıyla hisseder. Allah’ın Kadir, Muktedir gibi isimlerinin tecellilerini yakînen anlar, görür ve hâliyle gösterir.
Nefis, ruhun ulvî zevklerini bilmez. Konuşan nefis oldukça, ruh susar. Oruç ile nefis susar. Ruhun, kalbin, aklın, sırrın sesleri işitilir. Ruhun ve diğer latifelerin gıdası ise Kur’ân nurlarıdır. Oruç ile melekleşen bir ruh, gerçek manada Allah’a muhatab olur. Kur’ân’ı, ilk indiği zamandaki gibi-–derecesine göre Resûl-i Ekrem’den (asm), Hz. Cebrail’den (as), Mütekellim-i Ezelî olan Allah’tan işitiyor gibi—dinleyebilir. Allah’ın Mütekellim ismine en güzel bir ayna olur.
Oruç ile göz, kulak gibi azalar da bir nevî oruç tutarlar. Geçici işlerini terk etmekle, kendilerine mahsus kulluk tavırlarına bürünürler. Oruç ile göz Basîr ismine, kulak Semi’ ismine çok parlak bir ayna mahiyetini kazanır.
Oruç aynı zamanda hem maddî, hem mânevî bir perhizdir. Üst üste yemek yemekten kaynaklanan hastalıklardan oruç sayesinde korunulur. Açlığa sabır mânâsındaki bir oruç ise mânevî hastalıkların ilâcıdır. Orucun maddî/mânevî perhiziyle Allah’ın Şâfî, Sabur isimlerinin tecellileri parlamaya başlar.
Oruç, İsm-i Azam’ın altı nuru olan Kuddüs, Adl, Hakem, Ferd, Hayy ve Kayyum isimlerine en güzel âyinedarlığı netice verir.
Kuddüs isminin bir tecellisi olarak oruç öyle bir kalkan olur ki, nefis ve şeytanın her türlü desiselerini engeller. Oruç günahların mânevî kirlerinden temizlenmeyi de sağlar. İlâhî zikrin iklimi olmasıyla Kuddüs ismine başka bir yönden ayna olmaya vesiledir.
Oruç ile hayattaki denge yakalanır. Normal zamanlarda isteklerini ve öfkelerini kontrol etmekte zorlanan insanoğlu, oruç ile şehevî ve gadabî kuvvelerini dengeler ve Adl ismine mükemmel bir ayna olur.
Oruç sayesinde insan yaratılış gayesine kilitlenir. Kendisine emanet olarak verilen tüm cihazları hikmetli ve iktisatlı bir şekilde kullanmayı başarmasıyla Hakem isminin tecellisine mazhar olur.
Oruç benlik ve enaniyeti zayıflatır. Oruçlu yüzler, kesretten vahdete yönelir. Kesrete açılan nefsânî kapılar oruçla kapanınca, vahdete ruhtan nurânî kapılar açılır. Allah’ın Ferd isminin en güzel vahdânî tonları oruçta derç edilmiştir.
Oruç, hayattır ve Allah’ın Hayy ismine en güzel âyinedarlıktır. Oruç ile beden zayıflar, ruh kuvvet kazanır. Oruç ile bütün duygular yeniden canlanır.
Oruç bir faaliyettir ve insaniyetin zenbereğidir. Oruç ile mide fabrikası durur, fakat ruhun, kalbin, aklın tezgâhları faaliyete geçer. Oruç uhrevî tezgâhları işletmesiyle Kayyum isminin en faal maânevî fabrikalarının birincilerindendir.