İhsan; kelime olarak iyilik yapmak, güzel davranmak, ihlasla amel işlemek anlamına gelmekle birlikte hem Allah’a bakan hem mahlukata bakan iki yönü bulunmaktadır.
İslam terminolojisinin önemli bir terimi olarak en doğru tanımı Efendimiz (asm) yapmıştır. “İhsan Allah’ı görüyormuşsun gibi O’na kulluk etmendir. Her ne kadar sen O’nu görmesen de, O seni görüyor.” (Buhari-iman, Müslim-iman)
Cibril hâdisinde geçtiği üzere ihsan, iman ve İslamın son kademesi olarak yüksek bir mertebeyi işaret eder. Bu noktai nazardan baktığımızda ihsan, iman ve İslamın ideal seviyede yaşanmasıdır. Bu terim Allah’a bakan vechesinde, O’nun kullarına ihsan, ikram, in’am(nimetlendirme), rızıklandıran anlamı taşımaktadır ki hayat bunun üzerine devam eder.
Kullar açısından ihsan, her nefeste Allah ile bir, her adımda O’nunla beraber olduğunu bilerek yaşamaktır.
“Nerede olursanız olun O sizinle beraberdir, Allah yaptıklarınızı görmektedir.” (Hadid-57)
Bu ayette belirtildiği üzere Allah’ın huzurunda olduğunu düşünerek yaşamak kulluk bilincinin zirvesidir. Böyle bu şuur seviyesini yakalayan bir kimse kötülük yapmaz, bilerek günah işlemez, şerre yönelmez. Zira o her an her yerde Rabbinin nazarında bir yerde durmakta, her daim gözetim altında bulunmaktadır.
Ayrıca bu şuurla hareket eden birisi namazını kime arzettiğini ve kimin huzurunda olduğunun farkındalığı içinde bulunur, hûşu içinde taat işler, ibadetini ona göre yapar.(9.söz,) Belki gafletten, kalb, zihin dağınıklığından kurtulur. İhsan, İslam hayatında manevî güzelliği, estetiği, ahlâki olgunluğu, zühd ve takvayıda içinde barındırır. En önemli neticesi enfüsî rikkât ve kalb temizliği ile manevi olgunluk kazanmaktır. Bu şekilde ihsan süreci ihlâsı da kazandırarak ve kulluğu imanı tahkiki ile aynel yakîn dercesine çıkarmış olur.
Diğer bir yönden ihsan, müminin başkalarına karşılıksız iyilikte bulunması, güzel davranması ve her zaman hayra yönetmesi de sayılmalıdır. Zira karşılıksız iyilik bir Kur’ân ahlakıdır. Her zaman menfaati gözeten nefse karşı bir tetbiyedir aynı zamanda. Bu yönüyle de ihsan, yüksek ahlâkın edep ve nezahatin sebebidir. İşte bundan dolayı ihsan, bir hayat felsefesidir ve Kur’ân’ı merkeze alan, sünneti ikâme etmeye en mükemmel vesiledir.
Evliyanın ve salihanın Allah katında dereceler kazanmasına tam da bu ihsan olgusu, ihsan şuuru vesile olmuştur. Mübarek Ramazan ayında hayra anahtar, şerre kilit olacak olan bu iman seviyesini ve ihsan şuurunu elde etmek niyazi ile Râbbimden bol ihsanda bulunmasını bekleriz inşallah.